ZAKON ZA ENERGETIKA

^len1

So ovoj zakon se ureduvaat uslovite i na~inot na vr{ewe na dejnostite vo oblasta na energetikata, za{titata na energetskite objekti, uredi i postrojki, za{tita na `ivotnata sredina i prirodata od {tetnoto vlijanie predizvikano od rabotata na energetskite objekti, uredi i postrojki i nadzorot.

^len2

Dejnosti od oblasta na energetikata vo smisla na ovoj zakon se:

1. proizvodstvo, prenesuvawe i distribucija na elektri~na energija;

2. proizvodstvo i prerabotka na jaglen;

3. proizvodstvo, prerabotka i transport na nafta i nafteni derivati;

4. proizvodstvo, transport i distribucija na priroden gas;

5. proizvodstvo, transport i distribucija na toplinska i geotermalna energija i

6. proizvodstvo na drugi vidovi energija.

^len3

Dejnostite od ~len 2 na ovoj zakon, mo`at da gi vr{at doma{ni i stranski pravni i fizi~ki lica pod uslovite i na na~in opredeleni so ovoj zakon.

^len 4

Dejnostite proizvodstvo, prenesuvawe i distribucija na elektri~na energija, me|unaroden transportna surova nafta preku naftovod, proizvodstvo, transport i distribucija na priroden gas i proizvodstvo, prenesuvawe i distribucija na toplinska i geotermalna energija osven za sopstveni potrebi, se dejnosti od javen interes.

^len5

Za vr{eweto na dejnostite od ~len 4 na ovoj zakon, mo`at da se osnovaat javni pretprijatija ili dejnostite da se vr{at vrz osnova na dozvola.

Javni pretprijatija za proizvodstvo, prenesuvawe i distribucija na elektri~nata energija, me|unaroden transport na surova nafta preku naftovodi i proizvodstvo, transport i distribucija na priroden gas, osnova Vladata na Republika Makedonija.

Javni pretprijatija za proizvodstvo, transport i distribucija na toplinska i geotermalna energija osven za sopstveni potrebi osnovaat i op{tinite, odnosno gradot Skopje.

Dejnostite od ~len 4 na ovoj zakon mo`at da gi vr{at i doma{ni i stranski pravni i fizi~ki lica vrz osnova na dozvola.

^len6

Proizvodstvo na elektri~na energija, vo smisla na ovoj zakon, e proizvodstvoto na elektri~na energija vo hidroelektri~nite centrali, termoelektri~nite centrali, termoelektri~nite centrali-toplani i drugi elektri~ni centrali (vo natamo{niot tekst: elektri~ni centrali).

Prenesuvawe na elektri~na energija, vo smisla na ovoj zakon, e prenesuvaweto na elektri~nata energija od elektri~ni centrali do distributivni elektro-energstski objekti i do korisnicite priklu~eni na prenosnata mre`a, kako i prenos na elektri~nata energija od i do drugi elektroenergetski sistemi.

Distribucija na elektri~na energija vo smisla na ovoj zakon, e prezemaweto, raspredelbata i isporakata na elektri~na energija do korisnicite priklu~eni na elektri~nata mre`a.

^len7

Proizvodstvo na jaglen, vo smisla na ovoj zakon, e eksploatacija na jaglenot (vadewe na jaglenot od le`i{teto, zbogatuvawe i oblagoroduvawe).

Prerabotka na jaglen, vo smisla na ovoj zakon, e postapkata so koja se dobiva koks, polukoks, briketi, gas i drugi proizvodi od jaglenot.

^len8

Proizvodstvo na nafta i priroden gas, vo smisla na ovoj zakon, e eksploatacija na nafta i priroden gas od nafteno - gasnite le`i{ta.

Prerabotka na nafta, vo smisla na ovoj zakon, e rafineriskata prerabotka na surova nafta za dobivawe nafteni derivati i drugi hemiski proizvodi.

Transport na nafta i nafteni derivati, vo smisla na ovoj zakon, e tovareweto, rastovaruvaweto, skladiraweto na nafta i naftenite perivati i nivno prenesuvawe so naftovodi, produktovodi, avto ili `elezni~ki cisterni i drugi prevozni sredstva.

Me|unaroden transport na surova nafta preku naftovodi, vo smisla na ovoj zakon, e transport na surova nafta niz naftovodi ~ij po~etok i kraj se nao|aat na teritorijata na drugi dr`avi.

Transport na prirodsn gas, vo smisla na ovoj zakon, e prenesuvaweto na priroden gas vo gasna faza od naftogasnite le`i{ta do distributivnite objekti i skladi{ta, do korisnicite koi se priklu~eni na prenosnata gasovodna mre`a, kako i prenos na priroden gas od i do drugi gasovodni sistemi.

Distribucija na priroden gas, vo smisla na ovoj zakon e isporakata na prirodniot gas do korisnicite priklu~eni na distributivnata mre`a.

^len 9

Proizvodstvo na toplinska energija, vo smisla na ovoj zakon, e proizvodstvo na toplina (parea, topla i vrela voda, topli gasovi i sli~no), vo toplani, termoelektri~ni centrali - toplani i industriski energani i eksploatacija na geotermalna energija.

Prenesuvawe na toplinska i geotermalna energija, vo smisla na ovoj zakon, e prenesuvaweto na taa energija po cevkovodi od izvorite do objektite za distribucija.

Distribucija na toplinska i geotermalna energija, vo smisla na ovoj zakon, e raspredelba i isporaka na taa energija do korisnicite priklu~eni na distributivnata mre`a.

^len 10

Proizvodstvo i koristewe na drugi vidovi energija, vo smisla na ovoj zakon, e koristewe na son~evata energija, energijata na veterot, energijata od biomasa i drugo.

^len11

Proizvoditeli na energija, vo smisla na ovoj zakon se pravni i fizi~ki lica koi vr{at proizvodstvo na energija.

Ispora~ateli na energija, vo smisla na ovoj zakon, se pravni i fizi~ki lica koi vr{at isporaka na energija.

Korisnici na energija vo smisla na ovoj zakon se pravni i fizi~ki lica i gra|ani koi prezemaat i koristat energija za zadovoluvawe ia svoite potrebi.

1. Osnovni uslovi

^len12

Proizvodstvo, isporaka i koristewe na energija mo`e da se vr{i ako objektite, uredite i postrojkite za proizvodstvo, prenesuvawe, distribucija, transport i koristewe na energija gi ispolnuvaat propi{anite standardi, tehni~ki normativi i normite na kvalitet i so nivnata rabota da ne se zagrozuvaat lu|eto, materijalnite dobra, `ivotnata sredina i prirodata.

^len13

Za priklu~uvawe na energetskite objekti so koi stopanisuvaat pravnite i fizi~kite lica na energetskite sistemi, se sklu~uva dogovor so pravnite lica koi stopanisuvaat so energetskite sistemi.

So dogovorot od stav 1 na ovoj ~len se utvrduvaat osobeno:

- tehni~kite uslovi za priklu~uvawe na energetskite sistemi;

- usoglasuvaweto na proizvodstvoto na energija;

- pla}aweto na ispora~anata energija i

- uslovite za redovno i dopolnitelno snabduvawe na onie proizvoditeli koi delot od proizvodstvoto go koristat za sopstveni potrebi.

^len14

Pravnite ili fizi~ki lica koi vr{at dejnost od javen interes se dol`ni da ja vr{at kontinuirano i kvalitetno.

^len15

Za kontinuirano i kvalitetno snabduvawe na koris-nicite so energija, proizvoditelite i ispora~atelite na energija se dol`ni:

- da imaat podatoci za tehni~kite karakteristiki na objektite;

- da vr{at periodi~ni ispituvawa na tehni~ko-tehnolo{kata i funkcionalnata ispravnost na objektite, uredite i postrojkite za proizvodstvo, prenesuvawe i distribucija na energija vo propi{anite rokovi i

- da prezemat merki za obezbeduvawe na pogonska spremnost na objektite za koristewe, utvrdeni so tehni~kite normativi i standardi.

Za vr{eweto na rabotite od stav 1 na ovoj ~len, proizvoditelite i ispora~atelite na energija se dol`ni da vodat evidencija za: tehni~kite karakteristiki na objektite; izvr{enite ispituvawa; predmetot i vidot na ispituvaweto; datumot na ispituvaweto, stru~nata organizacija i licata koi gi vr{ele ispituvawata i odgovornoto lice pod ~ij nadzor se izvr{eni ispiyuvawata, utvrdenata sostojba i predlo`enite merki za obezbeduvawe pogonska spremnost na objektite za koristewe.

^len 16

Za razvoj na energetikata vo Republikata, Vladata na Republika Makedonija utvrduva Strategija.

So Strategijata od stav 1 na ovoj ~len se opredeluvaat osobeno:

- potrebite od energija;

- raspolo`livite energetski resursi i energetski objekti so tehni~kite, energetskite i ekonomskite karateristiki;

- potrebite od izgradba na energetski objekti;

- potrebnite finansiski sredstva i izvori na nivno obezbeduvawe i

- merki i aktivnosti za realizacija na strategijata.

Ministerstvoto nadle`no za rabotite na energetikata, se gri`i za realizacija na strategijata od stav 1 na ovoj ~len.

^len17

Vrz osnova na utvrdenata strategija za razvoj na energetikata javnite pretprijatija donesuvaat programa za razvoj.

Na programata za razvoj na javnite pretprijatija osnovani od strana na Vladata na Republika Makedonija soglasnost dava Vladata na Republika Makedonija, a na programata za razvoj na javnite pretprijatija osnovani od strana na op{tinata, odnosno gradot Skopje soglasnost dava op{tinata odnosno gradot Skopje, po prethodno mislewe na ministerstvoto nad-le`no za rabotite ia energetikata.

^len18

Potrebite od vkupnite koli~estva na energija i od oddelni vidovi energija vo Republikata za opredelen vremenski period i mo`nostite za nivno zadovoluvawe so proizvodstvo i uvoz, se utvrduvaat so energetski bilansi na Republikata.

Proizvoditelete, ispora~atelite i korisnicite na energija se dol`ni do ministerstvoto nadle`no za energetika najdocna do krajot na mesec oktomvri vo tekovnata godina da dostavuvaat potrebni podatoci za izgotvuvawe na energetski bilans za narednata godina.

Godi{niot energetski bilans na Republikata za narednata godina go donesuva Vladata na Republika Makedonija do krajot na tekovnata godina, za narednata godina.

^len19

Proizvoditelite i ispora~atelite na energija se dol`ni da dostavuvaat do ministerstvoto nadle`no za rabotite na energetikata mese~ni, kvartalni i godi{ni izve{tai, a za elektri~nata energija, naftenite derivati i gasot dnevni izve{tai za ostvarenoto proizvodstvo, nabavka i isporaka na energija na korisnicite i za sostojbata na zalihite. Proizvoditelite na elektri~na energija vo izve{taite gi naveduvaat i koli~estvata na gorivo potro{eni za proizvodstvo na elektri~na energija, a proizvoditelite na nafteni derivati, koli~estvata na naftenite derivati upotrebeni za prerabotka na surovata nafta.

Mese~nite izve{tai od stav 1 na ovoj ~len se dostavuvaat vo rok od pet dena po istekot na mesecot, kvartalnite izve{tai vo rok od deset dena po istekot na kvartalot, a godi{nite izve{tai vo rok od deset dena po istekot na kalendarskata godina.

^len20

Pogolemite korisnici na energija, se dol`ni da dostavuvaat do Ministerstvoto nadle`no za rabotite na energetikata mese~ni, kvartalni i godi{ni izve{tai za ostvarenata potro{uva~ka na site vidovi energija od strana na korisnikot i za zalihite na energentite, kako i za ostvarenoto proizvodstvo i izvr{enite uslugi.

Kako pogolemi korisnici na energija od stav 1 na ovoj ~len se smetaat korisnicite ~ija godi{na potro{uva~ka na energija iznesuva i toa: na elektri~na energija - nad 10 milioni KWh, na jaglen - nad 5.000 toni, na koks - nad 1.000 toni, na mazut - nad 1.000 toni, na priroden gas - nad 1 milion m3, na dizel gorivo, motorni benzini ili propan-butan - nad 1.000 toni i geotermalna voda - nad 300.000 m3.

Korisnicite ~ija godi{na potro{uva~ka na bilo koj vid energija e poniska od koli~estvoto od stav 2 na ovoj ~len, se dol`ni na barawe od Ministerstvoto nadle`no za rabotite na energetikata da dostavuvaat izve{tai za potro{uva~kata na site vidovi energija od strana na korisnikot, za zalihite na energentite, kako i za ostvarenoto proizvodstvo i izvr{enite uslugi.

Mese~nite izve{tai se dostavuvaat vo rok od pet dena po istekot na mesecot, kvartalnite izve{tai vo rok od deset dena po istekot na kvartalot, a godi{nite izve{tai vo rok od deset dena po istekot na kalendarskata godina.

^len 21

Raboti na rakovodewe so slo`eni energetski objekti mo`e da vr{i rabotnik so najmalku VIII stepen na stru~na podgotovka od soodvetna struka i najmalku pet godini rabotno iskustvo vo energetikata.

Raboti na rakovodewe so pogonite na postrojkite i uredite na slo`enite energetski objekti mo`e da vr{i rabotnik so najmalku VIII stepen na stru~na podgotovka od soodvetna struka i so najmalku dve godini rabotno iskustvo vo energetikata.

Kako slo`eni energetski objekti od stavovite 1 i 2 na ovoj ~len se smetaat objekti za proizvodstvo na elektri~na energija so mo}nost nad 10 KV, objekti za prenos i distribucija na elektri~na energija nad 35 KV i objekti za proizvodstvo i prenesuvawe na toplinska energija so mo}nost nad 30 MW, rafinerii na nafta, naftovodi i gasovodi i rudnici za jaglen.

^len 22

Raboti na rakuvawe so energetski objekti, uredi i postrojki mo`e da vr{i rabotnik i toa:

1. Za rakuvawe so parni turbini nad 10 MW, stru~no obrazovanie od ~etirigodi{no traewe od energetska, elektro ili ma{inska struka, 12 meseci rabota pod nadzor na rakuvawe so turbinski postrojki i polo`en ispit za rabotna ostru~enost.

Za rakuvawe so parni turbini do 10 MW, stru~no obrazovanie od ~etirigodi{no traewe od energetska, elektro ili ma{inska struka, devet meseci rabota pod nadzor na rakuvawe so turbinski postrojki pod nadzor i polo`en ispit za rabotna ostru~enost;

2. Za rakuvawe so gasni turbini koi slu`at za proizvodstvo na elektri~na energija, stru~no obrazovanie od ~etirigodi{no traewe od energetska, elektro ili ma{inska struka, 12 meseci rabota pod nadzor na rakuvawe so turbinski postrojki i polo`en ispit za rabotna ostru~enost;

3. Za rakuvawe so hidroturbini koi slu`at za proizvodstvo na elektri~na energija, stru`no obrazovanie od ~etirigodi{no traewe od energetska, elektro ili ma{insko struka, dvanaeset meseci rabota pod nadzor na rakuvawe so turbinski postrojki i polo`en ispit za rabotna ostru~enost;

4. Za rakuvawe so kotlarnici so ATK (avtomatska termi~ka komanda) instalirana mo}nost preku 20 MW, stru~no obrazovanie od ~etirigodi{no traewe od eiergetska, elektro ili ma{inska struka, dvanaeset meseci rabota pod nadzor na rakuvawe so kotlovski postrojki i polo`en ispit za rabotna ostru~enost.

Za rakuvawe so kotlarnmci so ATK mo}nost do 20 MW, stru~no obrazovanie od ~etirigodi{no traewe od energetska, elektro ili ma{iiska struka, dvanaeset meseci rabota pod nadzor na rakuvawe so kotlovski postrojki i polo`en ispit za rabotna ostru~enost.

Za rakuvawe so kotlarnici so ATK instalirana mo}nost do 5 MW, so stru~no osposobuvawe so dvegodi{no traewe od energetska, slektro ili ma{inska struka, 12 meseci rabota pod nadzor na rakuvawe so kotlovski postrojki i polo`en ispit za rabotna ostru~enost.

Za rakuvawe so kotli so mehanizirano palewe, stru~no obrazovanie od ~etirigodi{no traewe od energetska, elektro ili ma{inska struka, 12 meseci rabota pod nadzor na rakuvawe so kotlovski postrojki i polo`en ispit za rabotna ostru~enost.

Za rakuvaqe so kotli so ra~no palewe, so stru~no osposobuvawe so dvegodi{no traewe od energetska, elektro ili ma{inska struka, {est meseci rabota pod nadzor na rakuvawe so kotlovski postrojki i polo`en ispit za rabotna ostru~enost.

5. Za rakuvawe so parni klipni ma{ini, so stru~no osposobuvawe so dvegodi{no traewe od energetska, elektro ili ma{inska struka, 12 meseci rabota pod nadzor na rakuvawe so parni kl{p{ ma{ini i polo`en ispit za rabotna ostru~enost;

6. Za rakuvawe so mogori so vnatre{no sogoruvawe vo vkupna mo}nost od preku 200 KW, stru~no obrazova-nie od ~etirigodi{no traewe od energetska, elektro ili ma{inska struka, 12 meseci rabota pod nadzor na rakuvawe so motori i polo`en ispit za rabotna ostru~enost.

Za rakuvawe so motori so vnatre{no sogoruvawe so vkupna mo}nost do 200 KW, so stru~no osposobuvawe so dvegodi{no traewe od energetska, elektro ili ma{inska struka, 12 meseci rabota pod nadzor na rakuvawe so motori i polo`en ispit za rabotna ostru~enost;

7. Za rakuvawe so kompresori i razladni postrojki so vkupna mo}nost preku 200 KW, stru~no obrazovanie od ~etirigodi{no traewe od energetska, elektro, ma{inska ili hemisko-tehnolo{ka struka, 12 meseci pod nadzor so kompresori i razladni postrojki i polo`en ispit za rabotna ostru~enost.

Za rakuvawe so kompresori i razladni postrojki so vkupna mo}nost do 200 KW, so stru~no osposobuvawe so dvegodi{no traewe od energetska, elektro, ma{inska ili hemisko-tehnolo{ka struka, 12 meseci rabota pod nadzor na rakuvawe so kompresori i razladni postrojki i polo`en ispit za rabotna ostru~enost;

8. Za rakuvawe so crpnn stanici so vkupna mo}nost od preku 200 KW, stru~no obrazovanie od ~etirigodi{no traewe od energetska, elektro ili ma{inska struka, 12 meseci rabota pod vadzor na rakuvawe so crpni stanici i polo`en ispit za rabotna ostru~enost.

Za rakuvawe so crpni stanici so vkupna mo}nost do 100 KW, so stru~no osposobuvawe so dvegodi{no traewe od energetska, elektro, 1 ma{inska ili hemisko-tehnolo{ka struka, 12 meseci rabota pod nadzor na rakuvawe so crpni stanici i polo`en ispit za rabotna ostru~enost.

9. Za rakuvawe so generatori na gas, so stru~no osposobuvawe so dvegodi{no traewe od elektro ili ma{inska struka, 12 meseci rabota pod nadzor na rakuvawe so generatorite na gas i polo`en ispit za rabotna ostru~enost;

10. Za rakuvawe so kotli za centralno greewe so instalirana mo}nost od preku 1 MW raboten pritisok 0,5 bara, temperatura do 110 celziusovi stepeni na izleznata voda, stru~no obrazovanie od ~etirigodi{no traewe od energetska, elektro ili ma{inska struka, 12 meseci rabota pod nadzor na rakuvawe so kotli i polo`en ispit za rabotna ostru~enost.

Za rakuvawe so kotli za centralno greewe so instalirana mo}nost od preku 0,2 MW do 1 MW raboten pritisok od 0,5 bara, temperatura od 110 celziusovi stepeni na izleznata voda, so stru~no osposobuvawe so dvegodi{no traewe od energetska, elektro ili ma{inska struka, 12 meseci rabota pod nadzor, od koi {est meseci na rakuvawe so kotli i polo`en ispit za rabotna ostru~enost ili zavr{eno osnovno u~ili{te, 18 meseci rabota pod 1 nadzor, od koi {est meseci rakuvawe i polo`en ispit za rabotna ostru~enost.

Za rakuvawe so klimatizacija, so stru~no osposobuvawe so dvegodi{no traewe od energetska, elektro ili ma{inska struka, {est meseci rabota pod nadzor na rakuvawe so klimatizacijata i polo`en ispit za rabotna ostru~enost;

11. Za rakuvawe so urednte za podgotvuvawe na napojnata, kotlovska i razladnata voda preku 15 m3 na ~as, so stru~no osposobuvawe so dvegodi{no traewe od hemisko-tehnolo{ka ili ma{inska struka, {est meseci rabota pod nadzor na rakuvawe so uredite za podgotvuvawe na napojnata kotlovskata i razladnata voda i polo`en ispit za rabotna ostru~enost;

12. Za rakuvawe so uredite za polnewe i manipulacija so tehni~ki gasovi, so stru~no osposobuvawe so dvegodi{no traeqe od elektro ili ma{inska struka, {est meseci rabota pod nadzor i polo`en ispit za rabotna ostru~enost ili zavr{eno osnovno u~ili{te, 12 meseci rabota pod nadzor i polo`en ispit za rabotna ostru~enost.

13. Za rakuvawe so sadovi pod pritisok od prva i vtora klasa, so stru~no osposobuvawe so dvegodi{no traewe od energetska, elektro ili ma{inska struka, {est meseci rabota pod nadzor na rakuvawe za rabotnicite so energetska struka, odnosno 12 messci za rabotnicite so elektro ili ma{inska struka i polo`en ispit za rabotna ostru~enost;

14. Za rakuvawe so trafostanici i razvodni elektropostrojki stru~no obrazovanie od ~etirigodi{no traewe od elektro ili energetska struka, dvanaeset meseci rabota pod nadzor na rakuvawe so trafostanici razvodni elektropostrojki i polo`en ispit za rabotna ostru~enost;

15. Za rakuvawe so dispe~erski centri i elektrokomandi, stru~no obazovanie od ~etirigodi{no traewe od elektro ili energetska struka, 12 meseci rabota pod nadzor na rakuvawe so dispe~erski centri i elektro-komandi i polo`en ispit za rabotna ostru~enost;

16. Za rakuvawe so energetskiot blok za proizvodstvo na elektri~na energija, stru~no obrazovanie od ~etirigodi{no traewe od energetska, elektro ili ma{inska struka dvanaeset meseci rabota pod nadzor na rakuvawe so energetskiot blok i polo`en ispit za rabotna ostru~enost;

17. Za rakuvawe so uredite za su{ewe na toplotniot efekt preku 500 KW, stru~no obrazovanie od ~etirigodi{no traewe od energetska, elektro ili ma{inska struka, {est meseci rabota pod nadzor na rakuvawe so uredite za su{eqe i polo`en ispit za rabotna ostru~enost;

18. Za rakuvawe so tehnolo{kn pe~ki so efekt mad 0,5 MW {to se palat so te~no i gasno gorivo, stru~no obrazovanie od ~etirigodi{no traewe od energetika, elektro ili ma{inska struka, 12 meseci rabota pod nadzor na rakuvawe so tehnolo{kite pe~ki i polo`en ispit za rabotna ostru~enost.

^len23

Ispit za rabotna ostru~enost za rakuvawe so energetski objekti, postrojki i uredi se polaga pred komisija.

Komisijata od stav 1 na ovoj ~len ja formira ministerot nadle`en za rabotite na energetikata.

^len24

Ministerot nadle`en za rabotite na energetikata ja donesuva programata spored koja se polaga stru~niot ispit i go propi{uva na~inot na polagawe na stru~niot ispit za vr{ewe na rabotite od ~len 22 na ovoj zakon, kako i visinata i na~inot na pla}aweto na nadomestokot za polagawe na stru~niot ispit.

2. Isporaka na energija od energetski sistemi

^len25

Isporaka na oddelni vidovi energija se vr{i preku energetski sistemi, pod uslovi i na na~in utvrden so ovoj zakon.

Energetski sistem, vo smisla na ovoj zakon, e sistem za proizvodstvo, prenesuvawe i distribucija na elektri~na energija, sistem za proizvodstvo, transport i distribucija na priroden gas, sistem za proizvodstvo, prenesuvawe i distribucija na toplinska i sistem za proizvodstvo, prenesuvawe i distribucija na geotermalna energija.

Energetskite sistemi od stav 2 na ovoj ~len pretstavuvaat tehni~ko-tehnolo{ki celini.

^len26

Proizvoditelite i ispora~atelite na energija se dol`ni na korisnicite da im obezbedat energija vo soglasnost so energetskiot bilans, me|usebnite dogovori i op{tite uslovi za isporaka na soodvetniot vid energija.

^len27

Ispora~atelot na energija e dol`en da obezbedi nepre~eno funkcionirawe na energetskiot sistem do mernoto mesto na koe se meri energijata.

^len28

Ispora~atelite na energija, energijata ja ispora~uvaat, a korisnicite na energija ja koristat, ako energetskite objekti, uredi instalacii gi ispolnuvaat propi{anite standardi, tehni~ki normativi i normi na kvalitet za soodvetniot vid energija so koi se obezbeduva nepre~ena isporaka i kbristewe na energijata vo dogovorenoto koli~estvo, mo}nost, kvalitet i kontinuitet i bezbednost na lu|eto i imotot.

^len29

Ispora~atelot na energija }e ja prekine isporakata na energija, ako utvrdi deka energetskite objekti, uredi i instalacii na korisnikot ne gi ispolnuvaat uslovite propi{ani so standardite, tehni~kite normativi i normite na kvalitet za nepre~ena isporaka na soodveten vid energija ili postojat nedostatoci, za {to vedna{ pismeno go izvestuva korisnikot i ministerstvoto nadle`no za rabotite na energetikata.

^len30

Ispora~atelot na energija mo`e privremeno da ja prekine isporakata na energija od energetskiot sistem pri vr{ewe na planirani pregledi, ispituvawa i kontrolni merewa, remonti i rekonstrukcii i pro{iruvawa na objektite, uredite i instalaciite.

Privremeniot prekin od stav 1 na ovoj ~len ispora~atelot na energija mo`e da go vr{i vo vreme koga najmalku im nanesuva {teta na korisnicite, vo soglasnost so programata za odr`uvawe na objektite, uredite i postrojkite i godi{niot energetski bilans.

Za denot i ~asot na privremeniot prekin ispora~atelot na energija dol`en e da gi izvesti korisnicite i ministerstvoto nadle`no za rabotite na energetikata najmalku sedum dena pred prekinot.

^len31

Ako vo tekot na godinata se javi potreba od privre-men prekin na isporaka na energija poradi neplanirani pregledi, remonti, ispituvawa, kontrolni merewa i odr`uvawe na objektite, uredite i instalaciite, vremeto i dol`inata na traeqeto na prekinot gi utvrduvaat ispora~atelot i korisnikot na energijata, za {to vedna{ go izvestuvaat ministerstvoto nadle`no za rabotite na energetikata.

Ako vo rokot opredelen od ispora~atelot na energijata ne se postigne soglasnost za privremeniot pre-kin od stav 1 na ovoj ~len, po barawe na ispora~atelot na energijata, za prekinot, so re{enie odlu~uva ministerot nadle`en za rabotite na energetikata.

Protiv re{enieto od stav 2 na ovoj ~len mo`e vo rok od osum dena od priemot na re{enieto da se izjavi `alba do komisijata na Vladata na Republika Makedonija nadle`na za re{avawe na upravnite raboti od vtor stepen od oblasta na stopanstvoto.

@albata protiv re{enieto od stav 3 na ovoj ~len ne go odlaga negovoto izvr{uvawe.

Za prekinot od stav 1 na ovoj ~len ispora~atelot na energijata e dol`en kategorijata doma}instva i drugite pomali korisnici na energija samo da gi izvesti preku sredstvata za javno informirawe, najmalku 24 ~asa pred prekinot.

^len 32

Korisnikot na energija od energetskiot sistem e dol`en:

1) so koristewe na svoite energetski objekti, uredi ili instalacii da ne gi zagrozuva `ivotot i zdravjeto na lu|eto i imotot;

2) vo rokot koj go utvrdil Republi~kiot inspektorat za tehni~ka inspekcija da gi otstrani nedostatocite na negovite energetski objekti, uredi ili instalacii soglasno so tehni~kite propisi i normativi;

3) da ne predizvikuva neposredna opasnost za raspa|awe na energetskiot sistem;

4) bez soglasnost na ispora~atelot na energija da ne vr{i priklu~uvawe na svojot objekt, ured ili instalacija na energetskiot sistem, odnosno preku svoite objekti, uredi ili instalacii da ne ovozmo`i priklu~uvawe na drug korisnik na energija;

5) da ovozmo`i pravilno evidentirawe na potro{enata energija i da ne ja koristi energijata bez merni uredi ili nadvor od mernite uredi ili so merni uredi koi ne se dogovoreni i

6) da se pridr`uva kon propi{anite merki za funkcionirawe na energetskiot sistem vo voena i vonredna sostojba.

Ako korisnikot na energijata ne se pridr`uva kon dol`nostite utvrdeni so stav 1 na ovoj ~len ispora~atelot na energijata od energetskiot sistem mo`e bez prethodno predupreduvawe da mu ja prekine isporakata na energijata na korisnikot, za {to e dol`en po prekinot da go izvesti korisnikot i ministerstvoto nadle`no za rabotite na energetikata.

^len33

Korisnikot na energijata pokraj dol`nostite utvrdeni vo ~len 32 na ovoj zakon, e dol`en i:

1) da pribavi energetska soglasnost;

2) da ne ja popre~uva isporakata na energijata na drugi korisnici;

3) po opomena na ispora~atelot vo opredeleniot rok da ja namali mo}nosta, odnosno koli~estvoto na potro{uva~ka na energija na dogovorenata vrednost i energetskata soglasnost;

4) vo slu~aj na nedostig na energija da se pridr`uva kon propi{anite merki za namaluvawe na potro{uva~kata;

5) da ja plati ispora~anata energija, soglasno so op{tite uslovi za isporaka na energijata, dogovorot za isporaka i zakonot i

6) na ovlastenite lica da im dozvoli i ovozmo`i pristap do site delovi na priklu~okot, do za{titnite i mernite uredi i do energetskite objekti, uredi i instalacii za koi postoi somnenie deka se pri~ina za pojavenite pre~ki vo isporakata.

Ako korisnikot ne se pridr`uva kon dol`nostite utvrdeni vo stav 1 ia ovoj ~len, ispora~atelot na energija od energetskiot sistem mo`e po prethodno predupreduvawe, da mu ja prekine ispora}ata na energija od energetskiot sistem, za {to e dol`en da go izvesti korisnikot i ministerstvoto nadle`no za rabotite na energetikata najmalku 24 ~asa pred prekinot.

^len34

Ispora~atelot e dol`en na korisnikot na energija, na koj mu bila prekinata isporakata na energija, vo smisla na ~lenovite 32 i 33 na ovoj zakon, povtorno da go priklu~i na mre`ata koga }e konstatira deka se otstraneti pri~inite poradi koi e prekinata isporakata na energija.

Tro{ocite za povtornoto priklu~uvawe na mre`ata gi podnesuva korisnikot na energija.

^len35

Korisnikot na energija koj smeta deka mu e neosnovano prekinata isporakata na energija mo`e da bara od nadle`niot inspekciski organ da ja utvrdi fakti~kata sostojba poradi koja ispora~atelot ja prekinal isporakata.

Ako nadle`niot inspekciski organ utvrdi deka isporakata na energija neosnovano e prekinata, }e mu naredi na ispora~atelot na energija vedna{ na svoj tro{ok da gi priklu~i objekgite, postrojkite i instalaciite na korisnikot na svojata mre`a.

Vo slu~aite od stav 2 na ovoj ~len korisnikot na energija ima pravo da bara nadomest na {teta.

^len36

Ispora~atelot na energija mo`e da ja ograni~i, odnosno prekine isporakata na energija od energetskiot sistem, vo slu~aj na vi{a sila i drugi okolnosti koi ne zavisat od ispora~atelot, odnosno korisnikot na energija.

Pod vi{a sila, vo smisla na ovoj zakon, se podrazbiraat nepredvidlivi prirodni nastani (poplavi, zemjotresi, lizgawa na tereni, po`ari, silni vetrovi, prekumerni naslagi na mraz na provodnicite i stolbovite, atmosferski praznewa i drugi okolnosti).

Pod drugi okolnosti vo smisla na ovoj zakon se podrazbiraat defektite na uredite i postrojkite do koi ne e dojdeno po vina na ispora~atelot, odnosno korisnikot na energija.

Ispora~atelot i korisnikot se osloboduvaat od prezemenata obvrska vo pogled na isporakata, odnosno prezemaweto na energija, za vremetraeweto na vi{ata sila i drugi okolnosti.

Za nastanatata vi{a sila i drugi okolnosti, ispora~atelot gi izvestuva korisnicite na energija.

Ispora~atelot na energija e dol`en da gi izvesti korisnicite za vremetraeweto za otstranuvaweto na prekinot vo slu~aite od stav 1 na ovoj ~len.

^len37

So odlukata za utvrduvawe na op{ti uslovi za isporaka na soodveten vid energija od ensrgetskite sistemi (op{ti uslovi) poblisku se opredeluvaat uslovite i na~inot na isporaka i me|usebnite prava, obvrski i odgovornosti na ispora~atelot i korisnikot na soodvetniot vid energija, a osobeno:

- uslovite i na~inot na izdavawe na energetska soglasnost za priklu~uvawe na korisnikot na energetskiot sistem;

- uslovite, na~inot i rokot na sklu~uvawe na dogovorot za isporaka na soodvetniot vid energija;

- na~inot na presmetuvawe i naplatuvawe na ispora~anata energija;

- uslovite i na~inot na obe{tetuvawe na korisnikot na energija vo slu~aj na namalena isporaka ili prekin i

- korisnicite na koi ne mo`e da im se prekine isporakata na energija.

Odlukata za opiggite uslovi za isporaka na elektri~na energija, pokraj elementite od stav1 na ovoj ~len sodr`i i uslovi za priklu~uvawe, odnosno isporaka na elektri~ia energija proizvedena od pretprijatija i drugi pravni i fizi~ki lica na koi toa ne im e osnovna dejnost.

Odlukata za op{tite uslovi i isporaka na elektri~na energija i odlukata za op{tite uslovi za isporaka na priroden gas ja donesuva Vladata na Republika Makedonija, a odlukata za op{tite uslovi za isporaka na toplinska i geotermalna energija ja donesuva op{tinata odnosno Gradot Skopje, po prethodna soglasnost na Ministerstvoto nadle`no za rabotite na energetikata.

^len38

Vo uslovi na op{t nedostig na energija }e se vr{at ograni~uvawa na potro{uva~kata na energija, soglasno so kriteriumite i uslovite za ograni~uvawe na potro{uva~kata na oddelni vidovi energija.

So odlukite za krigeriumite i uslovite za ograni~uvawe na potro{uva~kata na oddelni vidovi energija poblisku se opredeluvaat kriteriumite i na~inite na ograni~uvawe, pravata, obvrskite i odgovornosta na ispora~atelot i korisnnkot na soodvetniot vid energija, a osobeno:

- kriteriumite za stepenot na ograni~uvaweto;

- grupiraweto na korisnicite;

- elementite za vrednuvawe na stepenot na ograni~uvawe;

- stepenite i procentualnite ograni~uvawa na potro{uva~kata na energija i

- na~inot na sproveduvaweto i sledeweto na ograni~uvaweto na potro{uva~kata.

Odluka za kriteriumite i uslovite za ograni~uvawe na potro{uva~kata na elektri~na energija i odlukata za kriteriumite i uslovite za ograni~uvawe na potro{uva~kata na priroden gas donesuva Vladata na Republika Makedonija, a odluka za kriteriumite i uslovite za ograni~uvawa na potro{uva~kata na toplinska i geotermalna energija donesuva op{tinata, odnosno Gradot Skopje po prethodna soglasnost na ministerstvoto nadle`no za rabotite na energetikata.

^len39

Cenata na elektri~nata energija, prirodniot gas, toplinskata energija, geottermalnata energija i naftenite derivati se formira spored Metodologija za formirawe na cenite na oddelnite vidovi energija.

Odluka za usvojuvawe na metodologiite za formirawe na cenite na oddelni vidovi energija donesuva Vladata na Republika Makedonija.

Po odnos na primena na metodologiite za formirawe na cenite na oddelni vidovi energija na aktot za cenata donesen od strana na vr{itelite na dejnosta soglasnost dava Vladata na Republika Makedonija.

^len40

Elektri~nata energija, prirodniot gas i toplinskata energija se vrednuvaat spored soodveten tarifen sistem za proda`ba na oddelni vidovi energija.

Odlukite za tarifnite sistemi za oddelni vidovi energnja gi donesuva Vladata na Republika Makedonija.

3. Energetska soglasnost

^len41

Sekoe pravno i fizi~ko lice i gra|anin koj se priklu~uva na energetskiot sistem e dol`en da pribavi energetska soglasnost od ispora~atelot na soodveten vid energija. Energetska soglasnost e dol`en da pribavi i korisnik na energija koj ja zgolemuva potro{uva~kata na energija i anga`iranata mo}nost, za pove}e od 10% od utvrdennte so energetskata soglasnost.

Energetskata soglasnost od stav 1 na ovoj ~len, se izdava po prethodno izdadeno re{enie za uslovi za gradba i zaveren proekt za gradba od nadle`noto ministerstvo za rabotite na urbanizmot i grade`ni{tvoto.

^len42

Ispora~atelot na energija e dol`en vo rok od 15 dena od podnesuvawe na baraweto za energetska soglasnost, da izdade re{enie za energetska soglasnost soglasno so tehni~kite, energetskite i ekonomskite uslovi.

Protiv re{enieto od stav 1 na ovoj ~len mo`e da se izjavi `alba do ministerstvoto nadle`no za rabotite na energetikata.

^len43

Ispora~atelot na energija e dol`en vo rok od 15 dena od denot na podnesuvaweto na baraweto za priklu~uvawe na energetskiot sistem da go priklu~i korisnikot na energija na energetskiot sistem ako se ispolneti uslovite od energetskata soglasnost.

Korisnikot od stav 1 na ovoj ~len e dol`en na energetskata mre`a, izgradena so sopstveni sredstva, da ovozmo`i so soodveten nadomestok na tro{ocite, priklu~uvawe na novite korisnici, na koi im e izdadeno re{enie za energetska soglasnost. Dokolku ne se postigne soglasnost za visinata za nadomestokot na tro{ocite za priklu~uvawe, nadomestokot go utvrduva ispora~atelot na energija i e dol`ei da go priklu~i noviot korisnik.

Ako ne se postigne soglasnost za nadomestokot od stav 2 na ovoj ~len, sopstvenikot na mre`ata nadomestokot }e go ostvari po sudski pat.

Utvrduvaweto na visinata na nadomestokot za priklu~uvawe na energetskiot sistem, ne go odlaga priklu~uvaweto.

^len44

Energetskata soglasnost prestanuva da va`i, dokolku vo rok od dve godini od denot na nejzinoto izdavawe ne se po~ne so izgradba na objektot.

^len45

Ne e dozvoleno izgradba i izveduvawe na drugi raboti, zasaduvawe na rastenija i drvja na zemji{te pod, nad i pokraj energetskite objekti, uredi i postrojki, so koi se naru{uva procesot na proizvodstvoto, prenesuvaweto i distribucijata na energija ili se zagrozuva bezbednosga na lu|eto i imotot, osven vo slu~ai opredeleni so ovoj zakon.

Ako izveduvaweto na rabotite od stav 1 na ovoj ~len e neophodno proizvoditelot, odnosno ispora~atelot na energija e dol`en da dade soglasnost za izveduvawe na rabotite vo rok od 15 dena od podnesuvaweto na baraweto, so koja gi opredeluva i potrebnite za{titni merki na objektite, uredite i postrojkite. Tro{ocite za prezemawe na za{titnite merki gi snosi investitorot na rabotite.

^len46

Sopstvenikot odnosno korisnikot na zemji{teto e dol`en da dozvoli premin preku toa zemji{te za vr{ewe premer, snimawe, proektirawe i izveduvawe na raboti na odr`uvawe i rekonstrukcija na prenosni i distributivni energetski objekti, kako i vr{ewe na inspekciski nadzor na zemji{teto na koe tie se postaveni.

Sopstvenikot, odnosno korisnikot na zemji{teto ima pravo na nadomest na {teta {to nastanala so rabotite od stav 1 na ovoj ~len, spored propisite za eksproprijacija.

^len47

Prostorot za izgradba na energetski objekti (energetski prostor) se utvrduva so prostornite i urbanisti~kite planovi.

Pod energetski prostor od stav 1 na ovoj ~len se podrazbira le`i{teto na energetskite surovini, prostorot na koj e izgraden ili se planira da se izgradi objekt ili postrojka za proizvodstvo, prenos, prerabotka, akumulacija, konverzija, skladirawe ili distribucija na energija, kako i prostorot za deponirawe na otpadnite prvizvodi dobcenc pri proizvodstvoto i koristeweto na soodveten vcd energija.

UREDI I POSTROJKI

^len 48

Zaradi za{tita na `ivotnata sredina i prirodata, pri izgradba na novi energetski objekti i rekonstrukcija na pretojnite, investitorot e dol`en vo soglasnost so ovoj i drug zakon, vo tehni~kata dokumentacija da gi predvidi i razraboti tehnologijata i drugite tehni~ko-tehnolo{ki merki i aktivnosti za spre~uvawe na zagaduvaweto ca zemji{teto, vodite i vozduhot.

^len49

Proizvoditelite i korisnicite na energija koi vo procesot na proizvodstvoto ili koristeweto na energija i energetskite surovini sozdavaat gasoviti, te~ni i cvrsti otpadni materii i bu~ava, se dol`ni da gi sledat i evidentiraat koli~estvata na gasovitite materii {to se emituvaat vo vozduhot, materii {to se ispu{taat preku otpadnite vodi - efluentot i cvrstite materii {to se deponiraat vo zemji{teto, kako i ja~inata na bu~avata {to se emituva vo pobliskata i po{irokata okolina na energetskite objekti.

Dokolku otpadnite materii i bu~avata od stav 1 na ovoj ~len se sozdavaat vo koli~estva nad maksimalno dozvolenite granici propi{ani so zakon i drugi propisi, proizvoditelite i korisnicite na energija se dol`ni da prezemaat tehni~ko-tehnolo{ki i drugi merkn i aktivnosti, otpadnite materii i bu~avata da gi svedat vo ramkite na propi{anite normi.

^len50

Zaradi obezbeduvawe pogolema sigurnost i kvalitet na snabduvawe so energija, dejnostite od ~len 4 na ovoj zakon mo`at da se vr{at vrz osnova na dozvola pod uslovi i na na~in oprededeni so ovoj ili drug zakon.

Dozvolata za vr{ewe na energetskite dejnosti povrzani so koristewe na energetski resursi zadol`itelno se dava dokolku vr{itelot na dejnosta prethodno obezbedil pravo na koristewe na energetski resursi.

^len51

Dozvola za proizvodstvo, prenesuvawe i distribucija na elektri~na energija, me|unaroden transport na surova nafta preku naftovod i proizvodstvo, transport i distribucija na priroden gas dava Vladata na Republika Makedonija.

Dozvola za proizvodstvo, transport i distribucija na toplinska i geotermalana energija davaat op{tinite i Gradot Skopje, po prethodno mislewe na ministerstvoto nadle`no za rabotite na energetikata.

^len52

Dozvolata za vr{ewe na dejnosta, osven vo slu~aite od ~len 50 stav 2 na ovoj zakon,se dobiva vrz osnova na javen konkurs.

Dokolku na objaveniot konkurs ne se javi zainteresiran subjekt, dozvolata za vr{ewe na dejnosga mo`e da se dade vrz osnova na barawe koe se podnesuva do davatelot na dozvolata.

^len53

Konkursot za dobivawe na dozvolata za vr{ewe na dejnostite vo smisla na ~len 52 od ovoj zakon go raspi{uva davatelot na dozvolata.

Konkursot gi sodr`i osobeno:

- vidot na energetskata dejnost i podra~jeto na koe taa }e se vr{i;

- tehni~kite, energetskite, finansiskite i drugi podatoci za energetsknte objekti;

- po~etokot i vremetraeweto na vr{eweto na dejnosta;

- visinata i na~inot na pla}aweto na nadomestokot za dobivawe na dozvolata;

- rokot i adresata za podnesuvawe na prijavata za u~estvo na konkursot i

- drugi uslovi {to treba da gi ispolnuva vr{itelot na dejnosta.

^len54

Kon prijavata za u~estvo na konkursot pravnoto ili fizi~koto lice treba da gi dostavi slednive podatoci:

naziv i sedi{te na pretprijatieto, odnosno ime i prezime na fizi~koto lice, stru~en hadar i sopstveni~ki status, podatoci za kapitalot, detalen plan za rabota, dokument so koj se garantira finansiskata sposobnost za vr{ewe na dejnosta, referenca za vr{ewe na dejnosta i drugi podatoci i dokumenti koi podnositelot mo`e da gi smeta za korisni kako osnova za dobivawe na dozvola.

^len 55

Dozvolata za vr{ewe na oddelni dejnosti od oblasta na energetikata, sodr`i osobeno:

1) podatocite za vr{itelot na dejnosta;

2) vidot na dejnosta za koja se dava dozvolata;

3) po~etokot na vr{ewe ia dejnosta i vremetraeweto na dozvolata i

4) osnovnite uslovi za vr{ewe na dejnosta.

^len56

Davatelot na dozvolata i vr{itelot na dejnosta sklu~uvaat dogovor vo koj poblisku se utvrduvaat postapkata i ia~inot na vr{eweto na dejnosta, a osobeno:

1) visinata, na~inot, rokovite i garancijata za obezbedeni sredstva za vr{ewe na dejnosta;

2) pravata i obvrskite vo vrska so sredstvata vlo`eni od strana na vr{itelot na dejnosta;

3) pri~inite i uslovite za otpovikuvawe ili raskinuvawe na dogovorot;

4) dol`nostite na vr{itelot na dejnosta po odnos na podatocite {to treba da mu gi soop{ti na davatelot na dozvolata vo vrska so dejstvijata i pojavite {to bi mo`ele da vlijaat na izvr{uvaweto na dejnosta od energetikata na na~inot i pod uslovi utvrden so dogovorot;

5) odgovornosta za nerridr`uvawe na uslovige od dogovorot;

6) me|usebnite obvrski vo vrska so eventualna {teta predizvikana od izvr{uvaweto ili neizvr{uvaweto na energetskata dejnost, odnosno dogovorot;

7) obvrskata na unapreduvawe i za{tita na `ivotnata sredina i prirodata;

8) na~inot na re{avaweto na sporovite i

9) prestanuvaweto na va`nosta na dogovorot i negovoto eventualno prodol`uvawe.

^len57

Dogovorot od ~len 56 na ovoj zakon, prestanuva da va`i:

1) so istekot na rokot za koj bil sklu~en;

2) so otpovikuvawe;

3) so odzemawe na dozvolata;

4) vi{a sila i

5) so raskinuvawe.

^len58

Dozvolata za vr{ewe na dejnosta, mo`e da se odzeme ako:

1) vr{itelot na dejnosta ne zapo~ne so vr{ewe na dejnosta vo rokot opredelen so dozvolata;

2) vr{itelot na dejnosta prestanal da gi ispolnuva uslovige za vr{ewe na dejnosta;

3) vr{itelot na dejnosta prestanal da ja vr{i dejnosta na na~in i pod uslovite propi{ani so ovoj zakon i drugi propisi;

4) so prestanuvawe i raskinuvawe na dogovor i

5) vr{itelot na dejiosta vo opredelen rok ne postapi po baraweto na nadle`nite organi za otstranuvawe na nedostatocite.

^len59

Pred istekot na rokot na dogovorot za vr{ewe na dejnosta rrz osnova na dozvola, vr{itelot na dejnosta mo`e povtorno da podnese barawe za prodol`uvawe na dozvolata.

^len 60

Prenesuvaweto na dozvolata mo`e da se vr{i vo soglasnost so davatelot na dozvolata.

^len 61

Nadzor nad zakonitosta na primenata na ovoj zakon, drugite propisi i op{ti akti i propi{anite normativi energetikata, vr{i ministerstvoto nadle`no za rabotite na energetikata.

Rabotite na inspekciskiot nadzor gi vr{i Republi~kiot inspektorat za tehni~ka inspekcija.

Rabotite na inspekciski nadzor od stav 2 na ovoj ~len gi vr{at elektroenergetskiot inspektor, inspektorot za parni kotli i postrojki pod pritisok i rudarskiot inspektor, na na~in utvrden so posebni zakoni.

^len62

So pari~na kazna od 80.000,00 do 240.000,00 denari }e se kazni za prekr{ok pravnoto lice ako:

1) objektite, uredite i postrojkite za proizvodstvo, prenesuvawe, distribucija i koristewe na energijata ne gi ispolnuvaat propi{anite standardi, tehni~ki normativi i normite na kvalitet i so nivnoto rabotewe se zagrozuvaat lu|eto, materijalnite dobra i `ivotnata sredina i prirodata (~len 12);

2) dejnosta ne ja vr{at kontinuirano i kvalitetno, zaradi snabduvawe na korisnicite so energija (~len 14);

3) nema podatoci za tehni~kite karakteristiki na objektite (~len 15 stav 1 alineja 1);

4) ne vr{i periodi~ni ispituvawa na tehni~ko-tehnolo{kata i funkcionalnata ispravnost na objektite, uredite i postrojkite za proizvodstvo, prenesuvawe i distribucija na energija vo rokovite opredeleni so zakon i drugi propisi (~len 15 stav 1 alineja 2);

5) ne prezeme merki za obezbeduvawe na pogonska spremnost na objektite za koristewe (~len 15 stav 1 alineja 3);

6) ne obezbedi rakovodeweto so slo`eni energetski objekti i pogonite na postrojkite i uredite na slo`enite energetski objekti da gi vr{at rabotnici koi gi ispolnuvaat propi{anite uslovi (~len 21 stavovi 1 i 2) i

7) ne obezbedi rakuvaweto so odredeni energetski objekti, uredi i postrojki da go vr{at rabotnici koi gi ispolnuvaat propi{anite uslovi (~len 22 stav 1).

So pari~na kazna od 15.000,00 do 45.000,00 denari }e se kazni za prekr{ok od stav 1 na ovoj ~len i odgovornoto lice vo pravnoto lice.

Za dejstvijata od stav 1 na ovoj ~len na odgovornoto lice }e se izre~e i merka za bezbednost zabrana na vr{ewe na rakovodna dol`nost vo traewe od tri meseci do edna godina.

^len63

So pari~na kazna od 60.000,00 do 200.000,00 denari }e se kazni za prekr{ok pravnoto lice ako:

1) na korisnicite ne im obezbedi energija vo soglasnost so energetskiot bilans, me|usebnite dogovori i ogpptite uslovi za isporaka na soodveten vid energija (~len 26);

2) ne go izvesti korisnikot i ministerstvoto nadle`no za rabotite na energetikata, za prekinot na isporakata na energija (~lenovi 30 i 31);

3) na korisnikot na koj mu bila prekinata isporakata na energija, vo smisla na ~lenovite 32 i 33 na ovoj zakon, povtorno ne go priklu~i na mre`ata koga }e konstatira deka se otstraneti pri~iiite poradi koi e prekinata isporakata na energija (~len 34);

4) ne gi priklu~i povtorno objektite, postrojkite ili instalaciite na korisnikot na svojata mre`a na koj neosnovano mu ja prekinal isporakata na energija (~len 35);

5) ne pribavi energetska soglasnost od ispora~atelot na soodveten vid energija (~len 41);

6) vo rok od 15 dena od denot na podnesuvaweto na baraweto za priklu~uvawe na energetskiot sistem, korisnikot koj gi ispolnuva uslovite od energetskata soglasnost ne go priklu~i na energetskiot sistem (~len 43 stav 1) i

7) gradi i izveduva drugi raboti, zasaduva rastenija i drvja na zemji{teto pod, nad i pokraj energetskite objekti, uredi i postrojki, so koi se naru{uva procesot na proizvodstvoto, prenesuvaweto i distribucijata na energija ili se zagrozuva bezbednosta na lu|eto i imotot (~len 45).

So pari~na kazna od 10.000,00 do 30.000,00 denari }e se kazni za prekr{ok od stav 1 na ovoj ~len i odgovornoto lice vo pravnoto lice.

Za dejstvijata od stav 2 na ovoj ~len na odgovornoto lice }e se izre~e i merka na bezbednost zabrana za vr{ewe na rakovodna dol`nost vo traewe od tri meseci do edna godina.

^len64

So pari~na kazna od 50.000,00 do 150.000,00 denari }e se kazni za prekr{ok pravnoto lice ako:

1) so koristewe na svoite energetski objekti, uredi ili instalacii go zagrozuva `ivotot ili zdravjeto na lu|eto ili imotot (~len 32 stav 1 to~ka 1);

2) vo rokot koj go utvrdil Republi~kiot inspektorat za tehni~ka inspekcija ne gi otstraii nedostatocite na negovite energetski objekti, uredi ili instalacii, soglasno so tehni~kite propisi i normativi (~len 32 stav 1 to~ka 2);

3) predizvikuva neposredna opasnost za raspa|awe na energetskiot sistem (~len 32 stav 1 to~ka 3);

4) bez soglasnost na ispora~atelot vr{i priklu~uvawe na svojot objekt, ured ili instalacija na energetskiot sistem, odnosno preku svoite objekti, uredi ili instalacii mu ovozmo`i priklu~uvawe na drug korisnik (~len 32 stav 1 to~ka 4);

5) ne ovozmo`i pravilno evidentirawe na potro{enata energija i ja koristi energijata bez merni uredi ili nadvor od mernite uredi ili so merni uredi koi ne se dogovoreni (~len 32 stav 1 to~ka 5) i

6) ne se pridr`uva kon propi{anite merki za funkcionirawe na energetskiot sistem vo voena i vonredna sostojba (~len 32 stav 1 to~ka 6).

So pari~na kazna od 10.000,00 do 30.000,00 denari }e se kazni za prekr{ok od stav 1 na ovoj ~len i odgovornoto lice vo pravnoto lice.

Za dejstvijata od stav 2 na ovoj ~len na odgovornoto lice }e se izre~e i merka na bezbednost zabrana na vr{ewe na rakovodia dol`nost vo traewe od tri meseci do edna godina.

^len65

So pari~na kazna od 40.000,00 do 120.000,00 denari }e se kazni za prekr{ok pravnoto lice, ako:

1) ja popre~uva isporakata na energija na drugi korisnici (~len 33 sgav 1 to~ka 2);

2) po opomena na ispora~atelot vo opredeleniot rok ne ja namali mo}nosta, odiosno koli~estvoto na potro{uva~kata na energija na dogovorenata vrednost i energetskata soglasnost (~len 33 stav 1 to~ka 3);

3) vo slu~aj na nedostig na energija ne se pridr`uva kon propi{anite merki za namaluvawe na potro{uva~kata (~len 33 stav 1 to~ka 4);

4) ne ja plati ispora~anata energija, soglasno so opiggite uslovi za isporaka na energijata, dogovorot za isporaka i zakonot (~len 33 stav 1 to~ka 5) i

5) na ovlastenite lica ne im dozvoli i ovozmo`i pristap vo site delovi na priklu~okot, do za{titnite i mernite uredi i do energetskite objekti, uredi i instalacii za koi postoi somnenie deka se pri~ina za pojaveiite pre~ki vo isporakata (~len 33 stav 1 to~ka 6).

So pari~na kazna od 10.000,00 do 30.000,00 denari }e se kazni za prekr{ok od stav 1 na ovoj ~len odgovornoto lice vo pravnoto lice.

Za dejstvijata od stav 2 na ovoj ~len na odgovornoto lice }e se izre~e i merka na bezbednost zabrana na vr{ewe na rakovodna dol`nost vo traewe od tri meseci do edna godina.

^len66

So pari~na kazna od 30.000,00 do 90.000,00 denari }e se kazni za prekr{ok pravnoto lice ako:

1) ne vodi posebna evidencija za rabotata vo smisla na ~len 15 stav 2 od ovoj zakon;

2) ne gi dostavi podatocite za izgotvuvawe na energetskiot bilans (~len 18);

3) vo propi{aniot rok ne gi dostavi izve{taite za ostvarenoto proizvodstvo, nabavka, isporaka i potro{uva~ka na energija (~lenovite 19 i 20);

4) ne izdade re{enie za energetska soglasnost, soglasno so tehni~kite, energetskite i ekonomskite uslovi, vo rok od 15 dena od podnesuvaweto na baraweto (~len 42);

5) ne dozvoli premin zaradi vr{ewe premer, snimawe, proektirawe i izveduvawe na raboti na odr`uvawe i rekonstrukcija na prenosni i distributivni energetski objekti, kako i vr{ewe na inspekciski nadzor na zemji{teto na koe tie se postaveni (~len 46 stav 1).

6) pri izgradba na novi energetski objekti i rekonstrukcija na postojnite, vo tehni~kata dokumentacija, ne gi predvidi i razraboti tehnologijata i drugite tehni~ko-tehnolo{ki merki i aktivnosti za spre~uvawe na zagaduvaweto na zemji{teto, vodite i vozduhot (~len 48).

So pari~na kazna od 8.000,00 do 25.000,00 denari }e se kazni za prekr{ok od stav 1 na ovoj ~len odgovornoto lice vo pravnoto lice.

Za dejstvijata od stav 2 na ovoj ~len na odgovornoto lice }e se izre~e i merka za bezbednost zabrana na vr{ewe na rakovodna dol`nost vo traewe od {est meseci do edna godina.

^len67

So pari~na kazna od 50.000,00 do 150.000,00 denari }e se kazni za prekr{ok pravno lice koe proizveduva energija i energetski surovini kako i pravnite i fizi~kite lica korisnici ia energija koi vo procesot na proizvodstvoto ili koristeweto na energija i energetski surovini sozdavaat gasoviti, te~ni, cvrsti i ot-padni materii i bu~ava, ako ne gi sledi i evidentira koli~estvata na gasoviti materii {to se emituvaat vo vozduhot, materii {to se ispu{taat preku otpadnite vodi efluentot i cvrsti materii {to se deponiraat vo zemji{teto, kako i ja~inata na bu~avata {to se emituva vo pobliskata i po{irokata okolina na energetskite objekti (~len 49).

^len68

So pari~na kazna od 5.000,00 do 15.000,00 denari }e se kazni za prekr{ok fizi~ko lice ako izvr{i nekoe od dejstvijata od ~lenovite 62, 63, 65, 66 stav 1 to~ki, 1, 2, 3, 5 i 6 i 67 na ovoj zakon.

Za dejstvijata od ~len 64 stav 1 to~ki 4 i 5 na ovoj zakon za pri~inetata {teta }e se izre~e pari~na kazna od pet do petnaesetkraten iznos od stav 1 na ovoj ~len.

PREODNI I ZAVR[NI ODREDBI

^len69

Pravnite i fizi~kite lica se dol`ni da go usoglasat svoeto rabotews so odredbite na ovoj zakon vo rok od {est meseci od denot na vleguvaweto vo sila na ovoj zakon.

Postojnoto Javno pretprijatie za proizvodstvo, prenesuvawe i distribucija na elektri~na snergija „Elektrostopanstvo na Makedonija" prodol`uva da raboti kako javno pretprijatie.

^len70

Rabotnicite koi nemaat polo`eno stru~en ispit vo smisla.na ~len 22 od ovoj zakon, se dol`ni vo rok od dve godini, od denot na vleguvaweto vo sila na ovoj zakon, da go polo`at stru~niot ispit.

Vo rokot od stav 1 na ovoj ~len ispitot se dol`ni da go polo`at i rabotnicite koi imaat zavr{eno obrazovanie so traewe pomalku od edna godina od predvidenoto od ~len 22 na ovoj zakon, a koi do donesuvawe na ovoj zakon imaat soodvetno rabotno iskustvo, osven za rabotnicite so zavr{eno osnovno obrazovanie.

^len71

Propisite od ~len 24 na ovoj zakon }e se donesat vo rok od {est meseci od denot na vleguvaweto vo sila na ovoj zakon.

Do donesuvawe na propisite od stav 1 na ovoj ~len }e se primenuvaat propisite {to va`ele do denot na vleguvaweto vo sila na ovoj zakon.

^len72

Odlukite za op{tite uslovi za isporaka na soodvetni vidovi energija od ~len 37 na ovoj zakon }e se donesat vo rok od devet meseci od denot na vleguvaweto vo sila na ovoj zakon.

Do donesuvaweto na propisite od stav 1 na ovoj ~len }e se primenuvaat Op{tite uslovi za isporaka na elektri~na energija („Slu`ben vesnik na SRM" broj 38/89).

^len73

Odlukite za kriteriumite i uslovite za ograni~uvawe na potro{uva~kata na soodveten vid energija od ~len 38 stav 3 na ovoj zakon }e se donesat vo rok od edna godina od denot na vleguvaweto vo sila na ovoj zakon.

Do donesuvaweto na odlukite od stav 1 na ovoj ~len }e se primenuvaat odlukite {to va`ele do denot na vleguvaweto vo sila na ovoj zakon.

^len74

Odlukite za metodologijata za formirawe na cenata na soodveten vid energija od ~len 39 na ovoj zakon, }e se donesat vo rok od {est meseci od denot na vleguvaweto vo sila na ovoj zakon.

^len75

Odlukite za tarifnite sistemi od ~len 40 stav 2 na ovoj zakon }e se donesat vo rok od {est meseci od deiot na vleguvaweto vo sila na ovoj zakon.

Do donesuvaweto na propisite od stav 1 na ovoj ~len }e se primenuvaat Tarifniot sistem za proda`ba na elektri~na energija („Slu`ben vesnik na SRM" broj 45/82, 10/85, 15/85. 22/88, 29/89 i 47/89) i Tarifniot sistem za proda`ba na geotermalna energija („Slu`ben vesnik na SRM" broj 41/90).

^len76

Propisite za bezbednosen transport so naftovodi i gasovodi doneseni vrz osnova na Zakonot za bezbednosen transport so naftovodi i gasovodi va`at do donesuvawe na soodvetni propisi.

Odlukata za tehni~kite uslovi i normativi za proektirawe i izgradba na distributivni i gasovidni sistemi („Slu`ben vesnik na SRM" broj 45/90) va`i do donesuvawe na soodvetni propisi.

^len 77

So denot na vleguvaweto vo sila na ovoj zakon prestanuva da va`i Zakonot za energetika („Slu`ben vesnik na SRM" br. 41/87, 41/88, 42/88 i „Slu`ben vesnik na Republika Makedonija" broj 15/93, 13/94 i 15/94) i Zakonot za bezbednosen transport so naftovodi i gasovodi („Slu`ben list na SFRJ" broj 64/73).

^len 78

Ovoj zakon vleguva vo sila osmiot den od denot na objavuvaweto vo „Slu`ben vesnik na Republika Makedonija".