ZAKON ZA STANDARDIZACIJA
^len 1
So ovoj zakon se ureduva sistemot na standardizacijata na proizvodite, stokite i uslugite vo Republika Makedonija, koj go opfa}a donesuvaweto i primenuvaweto na standardite i propisite predvideni so ovoj zakon, na merkite za obezbeduvawe na tehni~ka i konstrukciona sigurnost i kvalitetot na proizvodite, stokite i uslugite i nadzorot nad nivnoto sproveduvawe.
Standardite i propisite predvideni so ovoj zakon se donesuvaat i primenuvaat zaradi sozdavawe na tehni~ko-tehnolo{ka osnova za:
1) razvoj na pazarot i otstranuvawe na pre~kite vo prometot na stoki i uslugi so stranstvo;
2) tipizacija i unifikacija na proizvodite, stokite i uslugite i racionalno koristewe na prirodnite blaga i na energijata;
3) obezbeduvawe za{tita i unapreduvawe na `ivotnata sredina i na prirodata i zdravjeto na lu|eto;
4) jaknewe na odbranata i bezbednosta na Republika Makedonija;
5) razvoj i unapreduvawe na proizvodstvoto i prometot na stoki, izveduvaweto na raboti, vr{eweto na uslugi, utvrduvaweto i obezbeduvaweto na kvalitetot i tehni~kata i konstrukcionata sigurnost na objektite, postrojkite, uredite, opremata i na drugi sredstva za rabota;
6) za{tita i izvestenost na potro{uva~ite vo pogled na kvalitetot na proizvodite, stokite i uslugite;
7) obrabotka, to~no i razbirlivo soop{tuvawe i prenesuvawe na informaciite i
8) vklu~uvawe vo me|unarodnata ekonomska sorabotka.
Kako osnova za izrabotka na standardite i propisite predvideni so ovoj zakon }e se koristat me|unarodnite standardi.
^len 2
Za vr{ewe na rabotite od oblasta na standardizacijata se osnova Zavod za standardizacija i metrologija kako organ vo sostav na Ministerstvoto za stopanstvo.
Zavodot ima svojstvo na pravno lice. So Zavodot rakovodi direktor. Zavodot gi vr{i rabotite opredeleni so ovoj zakon i drugi zakoni i propisi.
^len 3
Kako proizvodi, odnosno stoki, vo smisla na ovoj zakon, se smetaat: surovinite, poluproizvodite, sklopovite i gotovite industriski i zanaet~iski proizvodi; zemjodelskite i prehranbenite proizvodi, bezalkoholnite i alkoholnite pijaloci, aditivite, semeto i sadniot materijal na zemjodelski i {umski rastenija, objektite, postrojkite, uredite, opremata i drugi sredstva za rabota.
Kako uslugi, vo smisla na ovoj zakon, se smetaat uslugite, odnosno opredeleni raboti {to gi vr{at pretprijatijata i drugite pravni i fizi~ki lica.
Kako opredeleni raboti, vo smisla na stav 2 od ovoj ~len, se podrazbiraat osobeno: rabotnite postapki pri monta`a, tehni~ka za{tita, odr`uvawe, popravki, prepravki i tehni~ka kontrola, rabotnite postapki vo grade`ni{tvoto, rudarstvoto, zemjodelstvoto, soobra}ajot, vrskite i telekomunikaciite, kako i rabotite {to se izveduvaat zaradi za{tita i unapreduvawe na `ivotnata sredina i racionalno koristewe na prirodnite blaga i energijata.
^len 4
Pod standard, vo smisla na ovoj zakon, se podrazbira akt {to go utvrdil ministerot za stopanstvo, {to gi sodr`i site ili nekoi od slednive elementi: tehni~ko-tehnolo{kite i drugi barawa povrzani so niv, uslovite i pravilata so kon se definiraat proizvodite, stokite i uslugite, rabotnite postapki i procesite vo proizvodstvoto na proizvodi, vo izveduvaweto na raboti, odnosno vr{eweto na uslugi, postapkite, na~inot i metodite za ispituvawe na proizvodite, odnosno na karaktsristikite i kvalitetot na stokite i uslugite, ednoobraznite termini, definicii, simboli, oznaki, znaci, kodovi, {ifri, golemini i edinici.
^len 5
Zaradi obezbeduvawe na tehni~ka i konstrukciona sigurnost na objektite, postrojkite, uredite, opremata i na drugi sredstva za rabota, vo soglasnost so odredbite na ovoj zakon, se propi{uvaat tehni~kite normativi vo oblasta na industrijata, energstikata, rudarstvoto, grade`ni{tvoto, zemjodelstvoto, soobra}ajot, vrskite i telekomunikaciite.
Pod tehni~ki normativi, vo smisla na ovoj zakon, se podrazbiraat parametri {to gi opfa}aat tehni~ko-tehnolo{kite uslovi i pravilata od ~ie primenuvawe zavisi tehni~kata i konstrukcionata sigurnost na objektite i postrojkite, uredite, opremata i drugi sredstva za rabota, kako i sigurnosta pri izveduvaweto na rabotite.
^len 6
Postrojkite, uredite, opremata i drugi sredstva za rabota vo objektite i prostoriits zagrozeni so eksplozivni i zapalivi smesi na gasovi, parea i prav, so {tetni zra~ewa ili so drugi sli~ni opasnosti, kako i materijal, delovi i sklopovi za nivna izrabotka, vo soglasnost so odredbite na ovoj zakon i na propisite donsseni vrz osnova na ovoj zakon, podle`at na tehni~ki nadzor vo proizvodstvoto, prometot i upotrebata.
^len7
Zaradi postignuvawe na potrebnoto nivo na kvalitet na proizvodite, stokite i uslugite se propi{uvaat, vo soglasnost so odredbite na ovoj zakon, normite na kvalitetot, tehni~kite uslovi i barawata za postignuvawe, proveruvawe i za~uvuvawe na kvalitetot, postapkite za obezbeduvawe kvalitet na proizvodite, stokite i uslugite i postapkite i na~inot na atestirawe na proizvodite.
Pod normi na kvalitet, vo smisla na ovoj zakon se podrazbiraat karakternstikite na kvalitetot na proizvodite, stokite i uslugite {to se definirani so propi{ani svojstva, sostojki, vrednosti i postapki.
^len 8
Pod atestirawe, vo smisla na ovoj zakon, se podrazbira atestirawe na proizvodi, ocenuvawe i priznavawe na sistemot na kvalitetot na proizvoditelot, odnosno na ispora~uva~ot, ocenuvawe na sposobnosta na laboratoriite za vr{ewe ispituvawa i osposobuvawe na kadrite za ocenuvawe i proveruvawe na sistemot na kvalitetot na proizvoditelot, odnosno na ispora~uva~ot.
Poddeklaracija za soobraznosta na proizvodite, vo smisla na ovoj zakon, se podrazbira izjavata na proizvoditelot, vrz sopstvena odgovornoet, deka proizvodite {to ne se opfateni vo sistemot na atestirawe se soobrazni so opredeleni makedonski standardi, tehni~ki specifikacii i so propisite doneseni vrz osnova na ovoj zakon.
^len 9
Zaradi sigurnost na rezultatite od ispituvawata, doka`uvawa na kvalitetot na proizvodite i priznavawe na rezultatite od ispituvaweto vo prometot na stoki i uslugi so stranstvo, vo soglasnost so odredbite na ovoj zakon, se propi{uvaat uslovite {to vo pogled na tehni~kata opremenost, stru~nite kadri i drugi uslovi, moraat da gi ispolnuvaat pretprijatijata i drugite pravni lica, odnosno drugite stru~ni institucii {to vr{at soodvetna dejnost.
Ministerot za stopanstvo gi propi{uva uslovite od stav 1 na ovoj ~len.
^len 10
Proizvodite za koi e toa opredeleno so propis donesen vrz osnova na ovoj zakon moraat da bidat snabdeni so propi{anite ispravi, tehni~ko upatstvo ili so upatstvo za upotreba na proizvodot, so propi{anite oznaki, podatoci i deklaracija, i moraat da bidat spakuvani na propi{an na~in.
Ispravite od stav 1 na ovoj ~len i tehni~koto upatstvo, odnosno upatstvoto za upotreba na proizvodot za doma{en pazar moraat da bidat napi{ani na makedonski jazik i negovoto kirilsko pismo.
^len11
Za tehni~ki slo`enite industriski proizvodi za trajna upotreba, {to e uslovsno od tehni~kite svojstva i na~inot na koristewe i odr`uvawe na proizvodite (vo natamo{niot tekst: tehni~ki slo`eni proizvodi), moraat da bidat obezbedeni: servis za odr`uvawe i popravka; rezervni delovi za potrebite na servisite i na pazarot; pribor i drugi proizvodi bez koi proizvodot ne mo`e da se koristi spored svojata namena i ne mo`e da se pu{ti vo promet.
^len 12
Za specifi~nite potrebi na Armijata na Republika Makedonija, vo soglasnost so odredbite na ovoj zakon, se donesuvaat posebni standardi i propisi od oblasta na standardizacijata.
Za specifi~nite potrebi na organite za vnatre{ni raboti, vo soglasnost so odredbite na ovoj zakon, se donesuvaat posebni standardi i propisi od oblasta na standardizacijata.
^len 13
Standardite i propisite predvideni so ovoj zakon se donesuvaat, menuvaat, dopolnuvaat ili zamenuvaat so novi standardi, odnosno propisi, vo soglasnost so programite za standardizacija, promenite vo me|unarodnite standardi i potrebite na stopanstvoto.
Vo podgotvuvaweto na programite za standardizacija, Zavodot sorabotuva so zainteresiranite pretprijatija i drugi pravni lica, Stopanskata komora na Makedonija, organite na upravata i stru~nite organizacii.
^len 14
Standardite i propisite predvideni so ovoj zakon treba da se zasnovaat vrz proverenite dostignuvawa i rezultati od naukata i tehnologijata, vrz prakti~noto iskustvo vo nivnata primena i vrz ocenata na mo`nite efekti od nivnata primena vo dadeni uslovi, a osobeno so ogled na bezbednosta pri upotrebata na proizvodite, za{titata na `ivotnata sredina, racionalnoto koristewe na prirodnite blaga i energijata, odbranata i bezbednosta na Republika Makedonija.
^len 15
Odredbite na ovoj zakon i na propisite doneseni vrz osnova na ovoj zakon se odnesuvaat i na proizvodite od uvoz i proizvodite zemeni vo zakup od stranstvo, zaradi koristewe vo Republika Makedonija.
Odredbite na ovoj zakon i na propisite doneseni vrz osnova na ovoj zakon {to se odnesuvaat na garantniot list, servisot, obezbeduvaweto na rezervni delovi i drugi proizvodi i na zadol`itelnoto atestirawe, ne se primenuvaat na stokite od carinsko poteklo, na proizvodite na amaterska samogradba, na upotrebuvanite, popravenite i prepravenite proizvodi, kako i na proizvodite {to poedine~no se uvezuvaat na barawe i za potrebite na gra|anite.
^len 16
Standardite za koi e propi{ana zadol`itelna primena i propisite doneseni vrz osnova na ovoj zakon, pretprijatijata i drugite pravni lica se dol`ni da gi primenuvaat:
1) vo proizvodstvoto i prometot, prsrabotkata i dorabotkata na proizvodite, izveduvaweto na rabotite, odnosno vr{eweto na uslugite;
2) pri proektiraweto, gradeweto, upotrebata, odr`uvaweto, popravkite, prepravkite i prestanokot na rabotata, odnosno koristeweto na objektite, postrojkite, uredite, opremata i drugi sredstva za rabota i
3) pri pakuvaweto, ozna~uvaweto, obele`uvaweto, deklariraweto, rakuvaweto, transportot, prenosot, prevozot, skladiraweto i ~uvaweto na proizvodite.
Po isklu~ok od odredbite od stav 1 od ovoj ~len, pretprijatieto i drugoto pravno lice mo`e vo vr{eweto na svojata dejnost da otstapi od oddelni uslovi i barawa na opredeleni makedonski standardi ~ija {to primena e zadol`itelna, odnosno od formite na kvalitetot, vo slu~aite i pod uslovite opredeleni so ovoj zakon.
^len17
Pretprijatieto i drugo pravno lice se dol`ni, pri vr{eweto na svojata dejnost, vo tekot na procesot na rabota, da obezbeduvaat ispolnuvawe na uslovite i barawata opredeleni so standardite ~ija {to primena e zadol`itelna so propisite doneseni vrz osnova na ovoj zakon, vo pogled na karakteristikite na kvalitetot i vr{eweto kontrola na kvalitetot na proizvodite, stokite i uslugite.
^len18
Pretprijatieto i drugo pravno lice e dol`no pred pu{taweto na proizvodot vo promet da proveri dali proizvodot odgovara na uslovite i barawata opredeleni so standardite ~ija {to primena e zadol`itelna i so propisite doneseni vrz osnova na ovoj zakon, i taa proverka da ja izvr{i pod uslovite i na na~in opredelen so tie standardi, odnosno propisi.
Ispituvaweto na proizvodite zaradi proveruvawe vo smisla na stav 1 od ovoj ~len go vr{i proizvoditelot ili ovlastenoto pretprijatie i drugo pravno lice, odnosno druga institucija.
Proveruvaweto na proizvodite vo smisla na stav 1 od ovoj ~len e dol`nost na uvoznikot, odnosno na zastapnikot na stranskata firma pri proda`ba od konsignacionen sklad.
Ako ispituvaweto na proizvodot zaradi proveruvawe vo smisla na stav 1 od ovoj ~len ne mo`e da se izvr{i vo Republika Makedonija poradi nedostigot na oprema za ispituvawe ili drugi uslovi za sigurnost na rezultatite od ispituvaweto na proizvodot mo`e da go izvr{i stranska organizacija koja vr{i soodvetna dejnost vo stranstvo, za{to izdava izve{taj za ispituvaweto, so podatoci za ispitanite karakteristiki, metodite na ispituvaweto i rezultatite od ispituvaweto.
Tro{ocite za ispituvawe na proizvodot od stav 4 na ovoj ~len pa|aat na tovar na pretprijatieto i drugo pravno lice ~ij proizvod treba da se proveri.
Pretprijatieto i drugo pravno lice {to go pu{taat proizvodot vo promet se dol`ni na barawe od nadle`niot organ na inspekcijata da mu go stavat na uvid izve{tajot za ispituvawe na proizvodot zaradi proveruvawe vo smisla na stav 1 od ovoj ~len.
^len 19
Standardite i drugite tehni~ki uslovi, barawata i postapkite opredeleni so me|unaroden dogovor {to ja obvrzuva RepublikaMakedonija, se primenuvaat vo soglasnost so odredbite na toj dogovor, odnosno na propisite doneseni za negovo izvr{uvawe.
Na proizvodite {to se proizveduvaat i na uslugite {to se vr{at vrz osnova na dogovor za pribavuvawe i otstapuvawe na pravo na industriska sopstvenost i na znaewa i iskustva (know-how) me|u pretprijatijata, drugi pravni lica i sgranski lica ili dogovor za otstapuvawe izveduvawena investicioni raboti vo Republika Makedonija na stranski izveduva~ se primenuvaat me|unarodnite i stranskite standardi opredeleni so toj dogovor pod uslov da ne se vo sprotivnost so makedonskite standardi ~ija primena e zadol`itelna i so propisite doneseni vrz osnova na ovoj zakon.
^len 20
Ako za opredeleni proizvodi, stoki i uslugi ne se doneseni standardi ili propisi predvideni so ovoj
zakon, vo proizvodstvo na proizvodi, izveduvaweto na raboti i vr{eweto na uslugi mo`at do donesuvaweto na tie standardi, odnosno propisi, da se primenuvaat me|unarodnite i stranskite standardi ~ija {to primena so re{enie ja odobril direktorot.
^len 21
Zavodot mo`e da donesuva tehni~ki preporaki {to sodr`at podatoci za novite tehnologii i za na~inot na nivnata primena, zaradi pobrzo prenesuvawe na tehnolo{koto znaewe i naso~uvawe kon koristewe na novi tehnologii vo oblastite so intenzivsn i tehnolo{ki razvoj.
^len 22
Odredbite na ovoj zakon {to se odnesuvaat na pretprijatijata i drugite pravni lica se odnesuvaat i na drugite proizvoditeli, izveduva~i na raboti, vr{iteli na uslugi i u~esnici vo prometot na stoki i uslugi.
^len 23
Zaradi nepre~eno funkcionirawe na edinstveniot sistem na informirawe za standardizacija vo Republika Makedonija i izvr{uvaweto na me|unarodnite obvrski na Republika Makedonija vo pogled na informiraweto vo oblasta na standardizacnjata, pretprijatijata i drugi pravni lica se dol`ni na Zavodot uredno i navremeno da mu dostavuvaat podatoci za svoite programi za standardizacija i za nivnoto izvr{uvawe.
II. STANDARDI
1. Makedonski standardi
^len 24
Makedonskite standardi gi donesuva ministerot za stopanstvo, ~ii {to uslovi i na~inot na primena se opredeleni so propisite doneseni vrz osnova na ovoj zakon.
So propisite za makedonskite standardi mo`e da se opredeli deka primenata na standardite e zadol`itelna vo celost ili delumno.
Zadol`itelna primena na makedonskiot standard mo`e, vo smisla na stav 2 od ovoj ~len, da se propi{e zaradi tipizacija i unifikacija na delovite i sklopovite na tehni~ki slo`enite proizvodi, tehni~kata i konstrukcionata sigurnost, bezbednosta pri upotrebata na proizvodot, za{titata i unapreduvaweto na `ivotnata sredina i prirodata, obezbeduvaweto na kvalitetot i zadovoluvaweto na potrebite na odbranata i na bezbednosta na zemjata.
Makedonskiot standard za koj ne e propi{ano zadol`itelno primenuvawe e zadol`itelen za proizvoditelite na proizvodi i u~esnicite vo prometot na stoki i vr{eweto na uslugi, ako na na~inot voobi~aen vo prometot deklariraat deka nivniot proizvod e proizveden, odnosno uslugata e izvr{ena po toj standard.
Makedonskiot standard se ozna~uva so simbolot MKS.
^len 25
So makedonsknte standardi se utvrduvaat osobeno:
1) namenata, svojstvata, karakteristikite i kvalitetot na proizvodite, stokite i uslugite;
2) barawata vo pogled na tipizacijata i unifikacijata na delovite i sklopovite na tehni~ki slo`enite proizvodi;
3) tehni~ko-tehnolo{kite i drugi so niv povrzani uslovi, barawa i postapki za proizvodstvo na proizvodi, izveduvawe na raboti i vr{ewe na uslugi;
4) rabotnite postapki, procesi i metodi, vklu~uvaj}i gi i metodite i postapkite za obezbeduvawe, kontrola i za~uvuvawe na kvalitetot na proizvodite, stokite i uslugite i
5) ednoobrazni termini, definicii, simboli, znaci, oznaki, kodovi, {ifri, boi, goleminn i edinici, {to se koristat vo proizvodstvoto na proizvodi, izveduvaweto na raboti i vr{eweto na uslugi, odnosno vo vrska so proizvodstvoto i proizvodi, izveduvawto na raboti i vr{eweto na uslugi, kako i vo sistemite za primawe, obrabotka, prenesuvawe i soop{tuvaw na informacii.
So makedonskite standardi mo`at da se utvrduvaat i drugi tehni~ki elementi {to se odnesuvaat na rakuvaweto so opredeleni proizvodi, prenosot, prevozot i transportot, skladiraweto, ~uvaweto i upotrebata, ambala`ata, pakuvaweto, nanesuvaweto, odnosno postavuvaweto na oznaki, znaci i obele`ja, deklariraweto, obrabotkata, dorabotkata i prerabotkata i opremuvawto na proizvodite za proda`ba.
Makedonskite standardi mo`at da sodr`at zabele{ki i prilozi od informativen karakter, vo koi se davaat pobliski objasnuvawa na oddelni odredbi na standardot.
Ako so propisite za makedonskite standardi ne e poinaku opredeleno, tie ne se primenuvaat na:
1) proizvodi za li~na upotreba na poedinec koj ja nara~al nivnata izrabotka i
2) umetni~ki dela, proizvodi od doma{ni rakotvorbi, primeneta umetnost i umetni~ki zanaeti, kako i na proizvodi za li~na upotreba {to se pu{taat vo promet kako unikati.
^len 26
Predlog za donesuvaae na makedonski standard mo`at da podnesat do Zavodot zainteresiranite pretprijatija i drugi pravni lica i Stopanskata komora na Makedonija, zdru`enija na gra|ani i organi na upravata.
Predlaga~ot e dol`en kon predlogot za donesuvawe na makedonski standard da dostavi obrazlo`enie i podatoci vrz osnova na koi mo`e da se oceni osnovanosta na predlogot, a po prifakaweto na predlogot e dol`en da dostavi i prednacrt za soodvetniot standard.
^len 27
Zaradi izrabotka na nacrti i predlozi na makedonskite standardi, vo Zavodot }e se formiraat komisii za standardi.
Komisiite od stav 1 na ovoj ~len se stru~ni rabotni tela na Zavodot ~in ~lenovi gi imenuva ministerot za stopanstvo.
Komisiite za standardi gi utvrduvaat nacrtite na standardite, gi razgleduvaat mislewata, zabele{kite i predlozite vo vrska so tie nacrti i gi utvrduvaat predlozite na makedonskite standardi.
Komisiite od stav 1 na ovoj ~len mo`at na direktorot da mu davaat stru~ni mislewa i predlozi zaradi unapreduvawe na standardizacijata, vklu~uvaj}i gi i predlozite na tehni~kite preporaki predvideni so ovoj zakon.
Komisiite od stav 1 na ovoj ~len se sostojat, po pravilo od pet ~lena.
^len 28
Nacrtot na standardot se razgleduva na na~in {to im ovozmo`uva na site zainteresirani subjekti da dadat za nego svoe mislewe, zabele{ki i predlozi.
Rokot za razgleduvawe na nacrtot na standardot i za davawe mislewe, zabele{ki i predlozi e eden mesec od denot na objavuvaweto na informacijata za davawe na nacrtot na makedonskiot standard na diskusija, ako ne e opredelen podolg rok.
^len 29
Propisite za makedonski standardi se objavuvaat vo „Slu`ben vesnik na Republika Makedonija", a standardite vo posebno izdanie na Zavodot.
Prepe~atuvawe na makedonskite standardi i na propisite {to se objavuvaat vo posebno izdanie na Zavodot, mo`e da vr{i ovlastena organizacija od Ministerstvoto za stopanstvo.
^len 30
So upatstvata na ministerot za stopanstvo se ureduvaat: na~inot na rabota na rabotnite tela na Zavodot, na~inot na ozna~uvawe na standardite i nivnata usoglasenost so me|unarodnite standardi; na~inot na rabota pri izrabotkata na nacrti i predlozi, na standardite i propisite predvideni so ovoj zakon i na~inot na rabota pri sproveduvaweto na sistemot na atestiraweto, odnosno tehni~ki nadzor.
Na~inot na rabotata pri programiraweto, planirawto i avtomatskata obrabotka na podatocite vo oblasta na standardizacijata; na~inot na rabota pri vr{eweto na drugi raboti i zada~i od delokrugot na Zavodot, gi propi{uva direktorot na Zavodot.
III. PROPISI ZA TEHNI^KATA I KONSTRUKCIONATA SIGURNOST I ZA KVALITETOT NA PROIZVODITE, STOKITE I USLUGITE
1. Propisi za tehni~kite normativi
^len 31
So propisite za tehni~kite normativi se opredeluvaat tehni~kite normativi, vklu~uvaj}i gi normite na kvalitetot na materijalot, na konstrukcijata i izrabotkata na proizvodite i normite na kvalitetot na stokite i uslugite, kako i na postapkite za obezbedu-vawe kvalitet na proizvodite, stokite i uslugite od koi zavisi tehni~kata i konstrukcionata sigurnost i toa za:
1) izrabotka na tehni~ka dokumentacija;
2) izgradba na objekti, proizvodstvo na proizvodi i izveduvawe na raboti, odnosno vr{ewe na uslugi;
3) pu{tawe vo rabota, probna rabota, redoven pogon, odnosno za koristewe, odr`uvawe, popravki, prepravki ili promena na namenata, prekini i prestanuvawe na rabotata ili na koristeweto na opredeleni objekti, postrojki, uredi, oprema i drugi sredstva za rabota i
4) rakuvawe, prenos, prevoz, odnosno transport na opredeleni proizvodi, skladirawe i ~uvawe na proizvodi, kako i za trajno smestuvawe i skladirawe na potencijalno opasnite materijali.
So propisite od stav 1 na ovoj ~len mo`e da se opredeli:
1) deka opredeleni objekti, postrojki, uredi, oprema i drugi sredstva za rabota mo`at da se izgraduvaat, odnosno proizveduvaat i koristat samo vrz osnova na tehni~kata dokumentacija za koja e utvrdeno deka gi zadovoluva propi{anite uslovi (odobrena tehni~ka dokumentacija);
2) deka opredeleni objekti, postrojki, uredi, oprema ili drugi sredstva za rabota moraat vo tekot na izgradbata, odnosno proizvodstvoto, prometot i koristeweto da bidat snabdeni so opredeleni ispravi;
3) deka tipovite na opredeleni objekti, postrojki, uredi, oprema i na drugi sredstva za rabota moraat da bidat prethodno ispitani i odobreni za upotreba;
4) sodr`inata i na~inot na vodewe, dopolnuvawe i ~uvawe na tehni~kata dokumentacija za objektite, postrojkite, uredite, opremata i drugi sredstva za rabota {to se vo upotreba i
5) deka opredeleni objekti, postrojki, uredi, oprema i drugi sredstva za rabota pri predavaweto na korisnikot moraat da bidat snabdeni so propi{ana tehni~ka dokumentacija, upatstva i garancii i za niv vo tehnolo{kiot vek na nivnoto koristewe moraat da bidat obezbedeni rezervni delovi, alat, pribor, stru~no odr`uvawe i popravki.
2. Propisi za kvalitetot na proizvodite, stokite i uslugite
^len 32
So propisite za kvalitetot na proizvodite, stokite i uslugite se opredeluvaat normite na kvalitetot, postapkite i metodite za obezbeduvawe, ispituvawe i kontrola na kvalitetot, kako i uslovite i barawata za postignuvawe i za~uvuvawe na propi{anoto nivo na kvalitetot na oddelni proizvodi, stoki i uslugi.
So propisite od stav 1 na ovoj ~len mo`e da se opredeli i na~inot na deklarirawe, ozna~uvawe, odnosno obele`uvawe na proizvodite, stokite i uslugite, postapkata so proizvodite ~ij {to rok na upotreba istekol, kako i uslovite i barawata vo pogled na namenata, trajnosta, funkcionalnosta i bezbednosta pri upotrebata na proizvodite.
So propisite od stavovite 1 i 2 na ovoj ~len, so koi se ureduva kvalitetot na semeto i sadniot materijal na zemjodelski {umski rastenija, poblisku se ureduvaat i uslovite {to moraat da ga ispolnuvaat laboratoriite , ispitnite stanici i drugite stru~ni institucni {to izdavaat sertifikati za kvalitetot na semeto i sadniot materijal, a osobeno vo pogled na opremata, kadrite, organizacijata na rabota, dokumentacijata i evidencijata.
Propisite za kvalitetot na semeto i sadnot materijal na zemjodelski i {umski rastenija ne se primenuvaat na semeto i sadniot materijal {to se nameneti za potrebite na nau~no - istra`uva~ki eksperimenti, na oblagoroduvawe na rastenijata i na bankata na rastitelni geni.
^len 33
Ako za opredeleni proizvodi, stoki i uslugi ne se doneseni standardi ~ija {to primena e zadol`itelna ili propisi za kvalitetot, so propisot za zadol`itelnata proizvoditelska specifikacija mo`at da se opredelat:
1) proizvodite za koi donesuvaweto na proizvoditelskata specifikacija e zadol`itelna;
2) elementite i podatocite {to taa specifikacija mora da gi sodr`i i
3) na~inot na vodewe na evidencijata za donesenite pronzvoditelski specifikacii vo pretprijatieto i drugoto pravno lice.
Proizvoditelskata specifikacija od stav 1 na ovoj ~len e sostaven del na proizvodstvenata dokumentacija na pretprijatieto i drugo pravno lice, koe e dol`no taa specifikacija da ja donose pred po~etokot na proizvodstvoto na proizvodot na koj taa specifikacija se odnesuva, odnosno pred po~etokot na izveduvaweto, na rabotite ili vr{eweto na uslugite spored takvata specifikacija.
Na barawe od nadle`niot organ na inspekcijata, pretprijatieto e dol`no da mu ja stavi na uvid proizvoditelskata specifikacija od stav 1 na ovoj ~len.
IV. OTSTAPUVAWE OD MAKEDONSKITE STANDARDI I NORMI NA KVALITETOT
^len 34
Pretprijatieto i drugo pravno lice mo`e vo proizvodstvoto na proizvodi za izvoz, kako i pri izveduvaweto na raboti i vr{eweto na uslugi za stranski nara~uva~ da otstapi od makedonskite standardi ~ija {to
primena e zadol`itelna i od propi{anite normi na kvalitetot, vo soglasnost so dogovorot so stranskiot kupuva~, odnosno nara~uva~.
^len 35
Pretprijatieto i drugo pravno lice, vo proizvodstvoto na proizvodi i prometot na stoki, osven vo proizvodstvoto na seme i saden materijal na zemjodelski i {umski rastenija, pri izveduvaweto na raboti i vr{eweto na uslugi mo`e da otstapi od makedonskite standardi ~ija {to primena e zadol`itelna i od propi{anite normi za kvalitetot na proizvodite i uslugite po prethodno pribaveno odobrenie od Zavodot.
^len 36
Odobrenie za otstapuvawe od makedonskite standardi i normi na kvalitetot vo smisla na ~len 35 od ovoj zakon, se dava na obrazlo`eno barawe od proizvoditelot, izveduva~ot na rabotite, odnosno vr{itelot na uslugite, za opredeleno koli~estvo na proizvodi, za opredelen period na proizvodstvo ili za izveduvawe na opredeleni raboti.
Ako se vo pra{awe proizvodi ili raboti na objekti, postrojki, uredi, oprema ili drugi sredstva za rabota od poseben interes za odbranata, Zavodot e dol`en vo vrska so baraweto od stav 1 na ovoj ~len da pribavi mislewe od Ministerstvoto za odbrana.
Zavodot nema da izdade odobrenie za otstapuvawe od makedonskite standardi i normi na kvalitetot ako so takvoto otstapuvawe se zagrozuvaat `ivotot 41 zdravjeto na lu|eto, `ivotnata sredina i prirodata ili interesite na odbranata i bezbednosta na Republika Makedonija.
Protiv re{enieto na Zavodot so koe e odbieno baraweto od stav 3 na ovoj ~len mo`e da se izjavi `alba do Ministerstvoto za stopanstvo.
Na proizvodite {to otstapuvaat od makedonskite standardi i normi na kvalitetot mora da bide ozna~en brojot i datumot na odobrenieto vrz osnova na koe e otstapeno od tie standardi i normi na kvalitetot.
V. MERKI ZA OBEZBEDUVAWE NA KVALITET I TEHNI^KA I KONSTRUKCIONA SIGURNOST NA PROIZVODITE I USLUGITE
1. Atestirawe
^len 37
Pod atestirawe na proizvodi, vo smisla na ovoj zakon, se podrazbira:
1) postapkata za potvrduvawe na soobraznosta na proizvodite so opredeleni standardi, propisi ili tehni~ki specifikacii, so atestot za soobraznost i znakot za soobraznosta i
2) postapkata za potvrduvawe na soobraznosta na proizvodite so barawata {to proizleguvaat od megunarodnite dogovori {to ja obvrzuvaat Republika Makedonija, so ispravite i znacite predvideni so tie me|unarodni dogovori.
Po isklu~ok od odredbata na stav 1 od ovoj ~len, proizvoditelot mo`e da izdade deklaracija za soobraznosta na proizvodite {to ne se opfateni so sistemot za atestirawe opredelen so makedonski standardi, tehni~kite specifikacii i propisite doneseni vrz osnova na ovoj zakon, ako obezbedi dokaz deka gi sproveduva merkite za obezbeduvawe na kvalitetot {to spored makedonskite standardi se odnesuvaat na toj proizvod.
^len 38
Atestot za soobraznost e isprava so koja, vrz osnova na izve{tajot za ispituvaweto na proizvodot, se potvrduva deka proizvodot e ispitan na propi{aniot
na~in i deka gi ispolnuva barawata opredeleni so soodvetnite standardi, propisite ili tehni~kite specifikacii, odnosno so me|unarodniot dogovor {to ja obvrzuva Republika Makedonija.
Atestot za soobraznosta go izdava Zavodot ili organizacijata {to toj }e ja ovlasti.
Izve{tajot za ispituvaweto na proizvodot e sostaven del na atestot za soobraznosta. Atestot za soobraznosta i izve{tajot za ispituvaweto na proizvodot se izdavaat na obrasci {to gi propi{uva i izdava Zavodot.
Atestiranite proizvodi se ozna~uvaat so znacite za soobraznost (atesten znak, homologaciona oznaka, ekolo{ki znak, znak za bezbednost, energetski znak, znak za elektromagnetnata kompatibilnost i drugo), so koi na proizvodot se ozna~uva deka proizvodot e ispitan na propi{aniot na~in i deka gi ispolnuva barawata opredeleni so soodvetnite standardi, so propisite ili tehni~kite specifikacii, odnosno so me|unarodnite dogovori {to ja obvrzuvaat Republika Makedonija.
Izgledot i upotrebata na znakot za soobraznosta go ureduva so propis ministerot za stopanstvo.
Odobrenie za koristewe na znakot za soobraznost izdava Zavodot ili organizacijata {to toj }e ja ovlasti.
Protiv re{enieto na Zavodot i na ovlastenata organizacija so koe e odbieno baraweto za odobrenie za koristewe na znakot za soobraznosta mo`e da se izjavi `alba do Ministerstvoto za stopanstvo.
^len 39
Atestiraweto na proizvodite se vr{i pod uslovite i na na~inot propi{an so ovoj zakon, so makedonskite standardi ili tehni~kite specifikacii i so upatstvata na ministerot za stopanstvo ili so pravilata na me|unarodnite sistemi za atestirawe i standardite {to se primenuvaat vo tie sistemi ili so me|unarodniot dogovor {to ja obvrzuva Republika Makedonija i so aktite za negovo sproveduvawe ili so propisite za zadol`itelno atestirawe na opredeleni proizvodi, odnosno grupi proizvodi.
^len 40
Na zadol`itelno atestirawe podle`at proizvodite, odnosno grupite proizvodi za koi atestiraweto e opredeleno so me|unarodnite dogovori {to ja obvrzuvaat Republika Makedonija.
Na zadol`itelno atestirawe podle`at i proizvodite, odnosno grupite proizvodi za koi toa e opredeleno so propisite doneseni vrz osnova na ovoj zakon.
Zadol`itelno atestirawe na proizvodite mo`e da se propi{e zaradi:
1) za{tita i unapreduvawe na `ivotnata sredina i prirodata;
2) za{tita na `ivotot i zdravjeto na lu|eto, odnosno bezbednost pri upotrebata na proizvodot;
3) otstranuvawe na tehni~kite pre~ki vo me|unarodniot promet na stoki i uslugi;
4) za{tita na potro{uva~ite i
5) odbrana, za{tita i bezbednost na zemjata.
^len 41
So makedonskite standardi za sistemite na atestirawe {to se odnesuvaat na opredeleni proizvodi ({emi na atestirawe) se utvrduvaat osobeno:
1) proizvodite, odnosno grupite proizvodi {to se atestiraat i nivnite svojstva i karakteristiki za koi vo ramkite na soodvetnata tema na atestirawe se ispituva i se potvrduva soobraznosta;
2) tipovite na atestirawe {to se primenuvaat vo sistemot
3) metodite za ispituvawe;
4) uslovite {to treba da gi ispolnuvaat organizaciite {to vr{at ispituvawe na proizvodi vo ramkite na {emata na atestirawe a osobeno vo pogled na kadrite i nivnata stru~na osposobenost i tehni~ka opremenosti
5) ozna~uvawe na atestiranite proizvodi.
^len42
So propisot za zadol`itelno atestirawe se opredeluvaat proizvodite {to podle`at na zadol`itelno atestirawe, makedonskite standardi {to se primenuvaat pri atestiraweto na tie proizvodi, kako i specifi~nite uslovi za zadol`itelno atestirawe na opredeleni proizvodi.
^len43
Atestiraweto na doma{nite proizvodi se vr{i po barawe na proizvoditelot, a na proizvodi od uvoz po barawe na uvoznikot, odnosno na zastapnikot na stranskata firma ili na stranskiot proizvoditel.
Proizvoditelot, uvoznikot odnosno zastapnikot na stranskata firma nadl`ena da pribavi atest za soobraznosta za proizvodite {to podle`at na zadol`itelno atestirawe spored odredbite na ovoj zakon.
^len44
Na proizvodite za koi e izdaden atest za soobraznosta ne smeat da se vr{at nikakvi izmeni na materijalot i konstrukcijata i drugi izmeni {to mo`at da vlijaat vrz promenata na svojstvata, karakteristikite ili kvalitetot na proizvodite.
Za proizvodot na koj se izvr{eni izmeni vo smisla na stav 1 od ovoj ~len po izdavaweto atest za soobraznosta ne mo`e da se koristi toj atest za soobraznosta nitu mo`e proizvodot da se ozna~uva so znak za soobraznosta.
^len 45
Nikoj ne mo`e da atestira proizvodi, {to samiot gi proizveduva ili gi uvezuva.
^len 46
Atestirawe na proizvodi, vo smisla na ovoj zakon, vr{i Zavodot ili organizacijata {to toj }e ja ovlasti. Zavodot mo`e za atestirawe na proizvodi da ja ovlasti organizacijata koja:
1) ima svojstvo na pravno lice i
2) gi ispolnuva propi{anite uslovi vo pogled na kadrite i nivnata stru~na osposobenost i tehni~kata opremenost spored makedonskite standardi.
Re{enieto so koe opredelena organizacija se ovlastuva vo smisla na stav 2 od ovoj ~len go donesuva direktorot.
Vrz osnova na re{enieto od stav 3 na ovoj ~len organizacijata steknuva naziv „ovlastena organizacija za atestirawe na proizvodi.
Protiv re{enieto na Zavodot so koe e odbieno baraweto za ovlastuvawe vo smisla na stav 2 od ovoj ~len mo`e da se izjavi `alba do Ministerstvoto za stopanstvo.
Zavodot mo`e za ispituvawe na opredeleni proizvodi ili za opredeleni vidovi ispituvawa na proizvodi za koi samiot izdava atest za soobraznosta i za vr{ewe na tehni~kite i administrativnite raboti vo vrska so tie ispituvawa da ovlasti i laboratorii, ispitni stanici i drugi stru~ni institucii {to nemaat svojstvo na pravno lice, ako gi ispolnuvaat drugite uslovi od ~len 54 na ovoj zakon.
Ako atestirawe na proizvodi vr{i Zavodot, ispituvawata vo ramkite na postapkata za atestirawe mo`at da se izvr{at kaj proizvoditelot, pri {to nadzor nad tie ispituvawa vr{i ovlasteniot stru~en rabotnik ili stru~na komisija na Zavodot.
proizvoditelot, odnosno na ispora~atelot so makedonskite standardi za obezbeduvawe na kvalitetot.
^len 48
2) gi ispolnuva uslovite utardeni so makedonskite
Ovlastenata organizacija od ~len 46 na ovoj zakon e dol`na da mu ovozmo`i na Zavodot nepre~eno vr{ewe na nadzorot od ~len 47 na ovoj zakon.
Ako Zavodot vo vr{eweto na nadzorot od ~len 47 na ovoj zakon utvrdi deka ovlastenata organizacija ne ispolnuva nekoi od propi{anite uslovi za vr{ewe na rabotite za koi e ovlastena, so re{enie }e gi utvrdi nedostatocite i }e opredeli rok vo koj tie nedostatoci moraat da se otstranat.
Ako ovlastenata organizacija vo opredeleniot rok ne postapi spored re{enieto od stav 2 na ovoj ~len ili ako Zavodot vo vr{eweto na nadzorot od ~len 47 na ovoj zakon utvrdi deka ovlastenata organizacija ne gi vr{i rabotite za koi e ovlastena vo soglasnost so odredbite na ovoj zakon i na propisite doneseni vrz osnova na ovoj zakon ili so upatstvata na Zavodot, dadenoto ovlastuvawe na taa organizacija }e & go odzeme so re{enie.
Protiv re{enieto od stav 3 na ovoj ~len mo`e da se izjavi `alba do Ministerstvoto za stopanstvo.
^len 47
Zavodot vr{i nadzor nad ovlastenite organizacii
^len 49
Pretprijatieto ili drugo pravno lice {to pu{ta vo promet atestirani proizvodi e dol`no na Zavodot, odnosno na ovlastenata organizacija da i ovozmo`i nepro~en nadzor i kontrola na soobraznosta na proizvodite {to podle`at na atestirawe.
Ako so nadzorot i so kontrolata na soobraznosta se utvrdi deka proizvodot ne e soobrazen so atestiraniot tip, odnosno mostra Zavodot, odnosno ovlastenata organizacija so re{enie za povlekuvawe na atestot, utvrduva vo {to i vo koja mera proizvodot ne e soobrazen so atestiraniot tip, odnosno mostra i rok vo koj tie nedostatoci moraat da se otstranat.
Pretprijatieto ili drugo pravno lice {to pu{ta vo promet atestirani proizvodi od stav 1 na ovoj ~len ne postapi spored re{enieto od stav 2 na ovoj ~len Zavodot, odnosno ovlastenata organizacija, so re{enie }e go poni{ti atestot za soobraznosta na toj proizvod.
Protiv re{enieto na Zavodot i na ovlastenata organizacija od stav 3 na ovoj ~len mo`e da se izjavi `alba do Ministerstvoto za stopanstvo.
^len 50
Spisokot na ovlastenite organizacii za zadol`itelno atestirawe na proizvodi i na organizacii na koi im e odzemeno ovlastuvaweto se objavuva vo „Slu`ben vesnik na Republika Makedonija".
^len 51
Zabraneto e koristeweto na atest za soobraznosta i ozna~uvaweto na proizvodi so znaci za soobraznosta sprotivno na odredbite na ovoj zakon i na propisite doneseni vrz osnova na ovoj zakon.
^len 52
Pod ocenuvawe i priznavawe na sistemot za kvalitetot na proizvoditelot, odnosno na ispora~uva~ot, vo smisla na ovoj zakon, se podrazbirapostapkata za utvrduvawe na soobraznosta na sistemot za kvalitetot na
standardi.
Re{enieto so koe opredelena organizacija se ovlastuva vo smisla na stav 3 od onoj ~len go donesuva
direktorot.
Vrz osnova na re{enieto od stav 4 na ovoj ~len, organizacijata steknuva naziv „ovlastena organizacir za ocenuvawe i priznavawe na sistemot za kvalitetot".
Zavodot vr{i nadzor nad ovlastenite organizacii za ocenuvawe i priznavawe na sistemot za kvalitetot na proizvoditelot, odnosno na ispora~uva~ot vo pogled na trajnoto ispolnuvawe na uslovite propi{ani za vr{ewe na rabotite za koi tie organizacii se ovlasteni, im dava upatstvo za vr{ewe na tie raboti i vodi evidencija na tie organizacii.
Nadzorot nad ovlastenite organizacii za ocenuvawe i priznavawe na sistemot za kvalitetot, prezemawe merki za otstranuvawe na nedostatocite i odzemano na ovlastuvanoto od stav 4 na ovoj ~len, se vr{i vo soglasnost so odredbite na ~len 48 od ovoj zakon.
Ako na ovlastenata organizacija za ocenuvawe i priznavawe na sistemot za kvalitetot na proizvoditelot, odnosno na ispora~uva~ot so re{enie i e odzemeno ovlastuvawe za vr{ewe na tie raboti, so toa re{enie }e se naredi i bri{ewe na taa organizacija od evidencijata za ovlastenite organizacii za ocenuvawe i priznavawe na sistemot za kvalitetot na proizvoditelot, odnosno na ispora~uva~ot.
Protiv re{enieto od stavovite 4 i 8 na ovoj ~len mo`e da se izjavi `alba do Ministerstvoto za stopanstvo.
Ovlastenata organizacija za ocenuvawe i priznavawe na sistemot za kvalitetot e dol`na da obezbedi tajnost na podatocite za ocenetite i priznatite sistemi za kvalitetot na proizvoditelot, odnosno na ispora~uva~ot.
^len 53
Na proizvoditelot, odnosno na ispora~uva~ot za kogo }e se utvrdi deka gi ispolnuva barawata propi{ani za sistemot za kvalitetot, Zavodot mu izdava potvrda za priznavawe na sistemot za kvalitetot.
Vrz osnova na potvrdata od stav 1 na ovoj ~len proizvoditelot, odnosno ispora~uva~ot steknuva pravo na nazivot „priznat proizvoditel" odnosno „priznat ispora~uva~".
Zavodot ili organizacijata {to toj }e ja ovlasti vr{i nadzor nad priznatite proizvoditeli, odnosno priznatite ispora~uva~i vo pogled na trajnoto ispolnuvawe na barakata za sistemot za kvalitetot i vodi evidencija za priznatite proizvoditeli, odnosno priznatite ispora~uva~i.
Ako Zavodot ili organizacijata {to toj }e ja ovlasti, vo vr{eweto na nadzorot od stav 3 na ovoj ~len, utvrdi deka priznatiot proizvoditel, odnosno priznatiot ispora~uva~ ne gi ispolnuva propi{anite barawa direktorot }e donese re{enie so koe }e gi utvrdi nedostatocite vo sistemot za kvalitetot na toj priznat proizvoditel, odnosno priznat ispora~uva~ i }e opredeli rok vo koj tie nedostatoci moraat da se otstranat.
Ako priznatiot proizvoditel, odnosno priznatiot ispora~uva~, vo rokot opredelen so re{enieto od stav 4 na ovoj ~len, ne gi otstrani nedostatocite utvrdeni
so toa re{enie, direktorot }e donese re{enie so koe ke ja poni{ti potvrdata od stav 1 na ovoj ~len i }e naredi bri{ewe na toj priznat proizvoditel, odnosno priznat ispora~uva~ od evidencijata za priznatite proizvoditeli, odnosno priznatite ispora~uva~i.
Protiv re{enieto na Zavodot i na ovlastenata organizacija od stavovite 4 i 5 na ovoj ~len mo`e da se izjavi `alba do Ministerstvoto za stopanstvo.
^len 54
Pod ocenuvawe na sposobnosta na laboratorii, ispitni stanici i drugi stru~ni institucii (vo natamo{niot tekst: laboratorii), vo smisla na ovoj zakon, se podrazbira postapkata za utvrduvawe na sposobnosta na laboratoriite da vr{at ispituvawe na proizvodi pod uslovite i na na~inot utvrden so makedonskite standardi so koi se utvrduvaat kriteriumite za rabota na laboratoriite i makedonskite standardi za metodite za ispituvawe na proizvodite, odnosno so pravilata na me|unarodnite sistemi i standardite {to se primenuvaat vo tie sistemi.
Sposobnosta na laboratorijata, vo smisla na stav 1 od ovoj ~len, ja ocenuva Zavodot.
Zavodot i izdava potvrda za sposobnosta za sigurno ispituvawe na proizvodi na laboratorijata za koja }e utvrdi deka gi ispolnuva propi{anite uslovi
Vrz osnova na potvrdata od stav 3 na ovoj ~len, laboratorijata steknuva pravo na naziv „akreditirana laboratorija".
Za akreditiranite laboratorii Zavodot vodi poseben register.
Zavodot vr{i nadzor nad akreditiranite laboratorii vo pogled na trajnoto ispolnuvawe na uslovite za vr{ewe ispituvawa vo soglasnost so makedonskite standardi i so pravilata na me|unarodnite sistemi i standardite {to se primenuvaat vo tie sistemi i vodi evidencija na akreditiranite laboratorii.
Nadzorot nad akreditiranite laboratorii, prezemaweto merki za otstranuvawe na nedostatocite utvrdeni pri vr{eweto nadzor, poni{tuvaweto na potvrdata od stav 3 na ovoj ~len i bri{eweto od evidencijata na akreditiranite laboratorii, se vr{i vo soglasnost so odredbite na ~len 53 stavovi 4 i 5 od ovoj zakon.
Akreditiranata laboratorija e dol`na da obezbedi to~nost na podatocite za ispitanite proizvodi.
^len 55
Osposobuvawe na kadrite za ocenuvawe i proveruvawe na sistemot za kvalitetot na proizvoditelot, odnosno na ispora~uva~ot, vo smisla na ovoj zakon, vr{i Zavodot ili organizacijata {to toj }e ja ovlasti pod uslovi i na na~in utvrden so makedonskite standardi za obezbeduvawe na kvalitetot.
Zavodot mo`e za osposobuvawe na kadrite da ja ovlasti organizacijata koja:
1) ima svojstvo na pravno lice i
2) gi ispolnuva uslovite utvrdeni so makedonskite standardi.
Re{enieto so koe opredelenata organizacija se ovlastuva vo smisla na stav 2 od ovoj ~len go donesuva direktorot.
Vrz osnova na re{enieto od stav 3 na ovoj ~len, organizacijata steknuva naziv „ovlastena organizacija za osposobuvawa na kadri za ocenuvawe i proveruvawe na sistemot za kvalitet" i se objavuva vo „Slu`ben vesnik na Republika Makedonija".
Zavodot vr{i nadzor nad ovlastenite organizacii na osposobuvawe na kadri za ocenuvawe i proveruvawe na sistemot za kvalitet na proizvoditelot, odnosno na ispora~uva~ot vo pogled na trajnoto ispolnuvawe na uslovite za osposobuvawe na kadri vo soglasnost so makedonskite standardi, im dava upatstva za vr{eweto
na tie raboti i vodi evidencija na tie organizacii.
Nadzorot nad ovlastenite organizacii za osposobuvawe na kadri za ocenuvawe i proveruvawe na sistemot za kvalitetot na proizvoditelot, odnosno na ispora~uva~ot, prezemaweto merki za otstranuvawe na nedostatocite, odzemaweto na ovlastuvaweto od stav 3 na ovoj ~len i bri{eweto od evidencijata na tie organizacii se vr{i vo soglasnost so odredbite na ~len 52 od ovoj Zakon.
Protiv re{enieto od stav 3 na ovoj ~len mo`e da se izjavi `alba do Ministerstvoto za stopanstvo.
Ovlastenata organizacija za osposobuvawe na kadri za ocenuvawe i proveruvawe na sistemot za kvalitetot e dol`na da obezbedi tajnost na podatocite dobieni vo tekot na postapkata za osposobuvawe na kadri.
^len 56
Re{enieto za ovlastuvawe na organizaciite od ~lenovite 46, 52 i 55, odnosno potvrdite od ~lenovite 53 i 54 va`at najdolgo tri godini.
^len 57
Tro{ocite na postapkata od ~lenovite 43, 46, 47, 48, 52, 53, 54 i 55 na ovoj zakon pa|aat na tovar na podnositelite na barawata.
Pod tro{oci od stav 1 na ovoj ~len se podrazbiraat administrativnite taksi, tro{ocite za ispituvawe na proizvodite i za vr{ewe dejstvija vo postapkata, kako i tro{ocite za potrebniot broj mostri.
Pod dejstvija vo postapkata, vo smisla na stav 2 od ovoj ~len, se podrazbiraat:
1) obrabotkata na barawata za atestirawe na proizvodi (~len 43), barawata za dobivawe ovlastuvawe (~lenovi 46, 52 i 55), odnosno potvrdite (~lenovi 53 i 54);
2) proverkata na podatocite navedeni vo barawata od to~kata 1 na ovoj ~len kaj podnositelot na baraweto i
3) nadzorot nad rabotata na ovlastenite organizacii (~lenovi 48, 52 i 55), na priznatite proizvoditeli (~len 53), odnosno na akreditiranite laboratorii (~len 54).
Tro{ocite za ispituvawe na proizvodi i za vr{ewe dejstvija vo postapkata se nadomestuvaat spored tarifata {to ja utvrduva Vladata na Republika Makedonija.
2. Prizvavawe na ispravite za soobraznosta i za kvalitetot na proizvodite izvezeni vo stranstvo
^len 58
Atestot za soobraznosta, izve{tajot za ispituvawe na proizvodite, soop{tenieto za homologacijata i drugi soodvetni ispravi za soobraznosta i za kvalitetot na proizvodite izdadeni vo stranstvo se priznavaat vo Republika Makedonija vo slednive slu~ai i pod slednive uslovi ako:
1) so me|unaroden dogovor so {to se obvrzuva Republika Makedonija e predvidena obvrska za zemjata dogovorni~ka pod uslovite od toj dogovor;
2) tie ispravi se izdadeni vo ramkite na me|unarodni sistemi za atestirawe, priznavawe na rezultatite od ispituvaweto ili drugi me|unarodni sistemi za obezbeduvawe na kvalitetot vo soglasnost so pravilata na tie me|unarodni sistemi, pod uslov Zavodot da e ~lenka na tie sistemi i
3) ispravite od stav 1 na ovoj ~len gi izdava organizacija {to vr{i soodvetna dejnost vo stranstvo.
Priznavawe na ispravite od stav 1 na ovoj ~len vr{i Zavodot so proverka na podatocite vo prilo`enata dokumentacija, pregled ili ispituvawe na edna ili pove}e karakteristiki na proizvodot. Tro{ocite za priznavaweto na ispravite od stav 1 na ovoj ~len se nadomestuvaat spored propisite za administrativnite taksi.
Priznavaweto na ispravite od stav 1 na ovoj ~len ne ja isklu~uva kontrolata na soobraznosta i ispituvaweto na proizvodite vo Republika Makedonija.
3. Tehni~ki nadzor
^len 59
Tehni~kiot nadzor nad postrojkite, uredite opremata i drugi sredstva za rabota vo objektite i prostoriite zagrozeni so eksplozivni i zapalivi smesi na gasovi i parea, prav ili so {tetni zra~ewa i so drugi sli~ni opasnosti, kako i nad vgradenite instalacii za tie postrojki, uredi, oprema i za drugi sredstva za rabota (vo natamo{niot tekst: specifi~na oprema) opfa}a:
1) odobruvawe na tehni~kata dokumentacija vrz osnova na koja se proizveduva specifi~na oprema i materijali, delovi i sklopovi za nejzina izrabotka, odnosno vrz osnova na koja se izveduvaat vgradenite instalacii;
2) odobruvawe na izrabotkata na specifi~na oprema vrz osnova na ispituvawe na tipot;
3) nadzor nad proizvodstvoto na specifi~na oprema i materijalot za opremata, delovi i sklopovi za nejzina izrabotka;
4) nadzor nad ispituvaweto na specifi~nata oprema, materijalot, delovite i sklopovite za taa oprema;
5) nadzor nad izveduvaweto na rabotite za postavuvawe na instalacii i nad vgraduvaweto, odnosno nad monta`ata na specifi~nata oprema na mestoto na koristewe;
6) pregled na postojnata specifi~na oprema vo upotreba kaj korisnikot;
7) nadzor nad odr`uvaweto na specifi~nata oprema vo upotreba i;
8) nadzor nad izveduvaweto na popravki, prepravki i nad obnovuvaweto na specifi~nata oprema.
^len 60
Specifi~nata oprema vo upotreba kaj korisnikot podle`i na osnoven, redoven, vonreden i kontrolen pregled.
Osnoven pregled se vr{i ako tipot na specifi~nata oprema ne bil atestiran, odnosno ispitan i odobren za upotreba; ako ne e vr{en tehni~ki nadzor; ako se menuva namenata ili se pro{iruvaat kapacitetite na zagrozenite objekti ili na prostorot ili ako se vr{at pogolemi popravki i prisposobuvawa na specifi~nata oprema, so koi se menuvaat konstrukcionite osobini, svojstvata i karakteristikite na taa oprema.
So redoven pregled se utvrduva dali sostojbata na specifi~nata oprema im odgovara na uslovite i barawata opredeleni so propisite doneseni vrz osnova na ovoj zakon od gledi{te na tehni~kata i konstrukcionata sigurnost i na obezbeduvaweto kvalitet.
Vonreden pregled se vr{i: po pretrpena havarija; na barawe od nadle`niot organ na inspekcijata; po pogolemi popravki i prepravki za koi se bara osnoven pregled i na barawe od korisnikot na specifi~nata oprema.
So kontrolen pregled se proveruva pravilnoto odr`uvawe na specifi~nata oprema vo ispravna sostojba, za bezbedna rabota vo redovni i vonredni uslovi na nejzinoto koristewe.
^len 61
Tehni~kiot nazdor go vr{i Zavodot ili stru~nata institucija ovlastena od nego.
Vrz ovlastuvaweto, pravata i obvrskite, rabotata i nadzorot nad rabotata na ovlastenata stru~na institucija se primenuvaat odredbite na ~lenovite 46, 47, 48 i 50 od ovoj zakon.
Tro{ocite za rabota na stru~wacite koi vr{at tehni~ki nadzor pa|aat na tovar na proizvoditelot, uvoznikot, investitorot, odnosno korisnikot na oprema
^len 62
Vo vr{eweto na tehni~kiot nadzor Zavodot, odnosno ovlastenata stru~na institucija ima pravo i dol`nost:
1) da bara izmeni vo tehni~kata dokumentacija zaradi usoglasuvawe na taa dokumentacija so propisite doneseni vrz osnova na ovoj zakon od gledi{te na tehni~kata i konstrukcionata sigurnost i obezbeduvaweto kvalitet;
2) da bara dopolnuvawe na necelosnata tehni~ka dokumentacija;
3) da go vr{i nadzorot od ~len 59 na ovoj zakon i pregledite od ~len 60 na ovoj zakon;
4) da gi predupreduva proizvoditelot, izveduva~ot na rabotite, vr{itelot na uslugite i korisnikot na specifi~nata oprema na nedostatocite {to }e gi zabele`i pri vr{eweto na tehni~kiot nadzor i da izdava stru~ni upatstva za otstranuvawe na tie nedostatoci, trgnuvaj}i od barawata na tehni~kata i konstrukcionata sigurnost i na obezbeduvaweto kvalitet;
5) spored konkrstnite uslovi za koristewe na specifi~nata oprema vo opredelen objekt, odnosno prostor da izdava stru~ni upatstva za re`imot na upotrebata, na~inot na odr`uvaweto i vr{eweto na tehni~kata kontrola na taa oprema i
6) da sorabotuva so nadle`nite organi na tehni~kite i na drugi inspekcii vo vrska so vr{eweto na tehni~kiot nadzor.
^len 63
Proizvoditelot na specifi~nata oprema, izveduva~ot na raboti, vr{itelot na uslugi, organizacijata {to vr{i ispituvawe, uvoznikot ili investitorot se dol`ni da podnesat prijava za proizvodstvoto na specifi~nata oprema, izveduvaweto na raboti, odnosno davaweto na uslugi vo vrska so specpfi~nata oprema, ispituvaweto na specifi~nata oprema, odnosno za uvozot na specifi~na oprema za koja so propisot donesen vrz osnova na ovoj zakon e propi{an tehni~ki nadzor.
Podnositelot na prijavata od stav 1 na ovoj ~len, a korisnikot na specifi~na oprema ako tehni~kiot nadzor se vr{i po barawe od nadle`niot organ na inspekcijata, e dol`en na ovlasteniot rabotnik na Zavodot, odnosno na ovlastenata stru~na institucija da & ovozmo`i nepre~eno vr{ewe na tehni~kiot nadzor.
^len 64
So propisite za tehni~kiot nadzor se opredeluva osobeno: specifi~na oprema nad koja se vr{i tehni~ki nadzor; postapkata i na~inot na vr{ewe na tehni~kiot nadzor, odnosno na oddelni raboti na tehni~kiot nadzor; obemot na tehni~kiot nadzor vo zavisnost od vidot na specifi~nata oprema i uslovite pod koi se koristi taa; rokovite vo koi se vr{at oddelni raboti na tehni~kiot nadzor; sostavuvawe i dostavuvawe na zapisnik za izvr{eniot tehni~ki nadzor i podatocite {to mora da gi sodr`i zapisnikot.
So propisite od stav 1 na ovoj ~len mo`e da se opredeli i na~inot na vodewe evidencija i na vr{ewe stru~ni i tehni~ki raboti vo vrska so vr{eweto na tehni~kiot nadzor.
4. Tehni~ko upatstvo, upatstva za upotreba, servis i rezervni delovi
^len 65
Tehni~ki slo`enite proizvodi moraat da bidat snabdeni so tehni~ko upatstvo, a proizvodite ~ii {to
opredeleni svojstva mo`at pri upotrebata da predizvikaat opasnost za korisnikot, za drugi lica ili za `ivotnata sredina moraat da bidat snabdeni so upatstvo za upotreba.
So upatstvoto od stav 1 na ovoj ~len moraat da bidat snabdeni i drugi proizvodi za koi e toa opredeleno so propis donesen vrz osnova na ovoj zakon.
Zavisno od vidot i namenata na proizvodot, tehni~koto upatstvo, odnosno upatstvoto za upotreba sodr`i: tehni~ki i drugi podatoci zna~ajni za ispravnoto montirawe; priklu~uvawe, pu{tawe vo rabota, upotreba i odr`uvawe na proizvodot; upatstva za otstranuvawe na pre~kite i defektite; crte`i i {emi; predupreduvawa na opasnosti pri upotrebata na proizvodot i na~inot na otstranuvawe na tie opasnosti; predupreduvawa na opasnite svojstva na proizvodot (zapalivost, eksplozivnost, korozivnost, otrovni sostojki i drugo) i upatstva za bezbednata upotreba i ~uvawe na proizvodot; upatstva za odr`uvawe na proizvodot i podatoci zna~ajni za nabavkata na rezervni delovi.
Tehni~koto upatstvo, odnosno upatstvoto za upotreba mora da bide sostaveno taka {to }e bide lesno razbirlivo za korisnikot i napi{ano na makedonski jazik i negovoto kirilsko pismo.
So propis donesen vrz osnova na ovoj zakon mo`e za opredeleni proizvodi da se oprsdeleni pobliskata sodr`ina na tehni~ko upatstvo, odnosno na upatstvoto za upotreba.
^len 66
Za tehni~ki slo`enite proizvodi, proizvoditelot, uvoznikot, odnosno zastapnikot na stranskata firma, pri proda`ba na stoki od konsignacionen sklad, e dol`en da go utvrdi i vo tehni~koto upatstvo ili vo deklaracijata da go navede rokot za obezbedeno servisirawe i za snabduvawe na pazarot so rezervni delovi, pribor i drugi proizvodi bez koi toj proizvod ne mo`e da se koristi spored svojata namena.
Ako so propisot donesen vrz osnova na ovoj zakon ne e opredeleno poinaku, rokot od stav 1 na ovoj ~len ne mo`e da bide pokratok od pet godini za aparatite za doma}instvoto odnosno sedum godini za drugite tehni~ki slo`eni proizvodi.
Ako proizvoditelot, uvoznikot ili zastapnikot na stranskata firma nema sopstven servis vo Republika Makedonija, dol`en e tehni~ki slo`enite proizvodi da gi snabdi i so spisok na pretprijatijata i drugi pravni lica {to gi ovlastil za vr{ewe na tie uslugi, vo Republika Makedonija (vo natamo{niot tekst: ovlastenite serviseri).
Proizvoditelot, uvoznikot odnosno zastapnikot na stranskata firma e dol`en svoite servisi odnosno ovlastenite serviseri i pazarot redovno da gi snabduva so potrebniot vid i koli~estvo na rezervni delovi, pribor i drugi proizvodi bez koi tehni~ki slo`en proizvod ne mo`e da se koristi spored svojata namena.
So propisot donesen vrz osnova na ovoj zakon, za opredeleni proizvodi mo`at da se opredelat rokovite za obezbedeno servisirawe i snabduvawe so rezervni delovi, pribor i drugi proizvodi bez koi tie ne mo`at da se koristat spored svojata namena, rokovite, vo koi servisot, odnosno ovlasteniot serviser mora da go zadovoli baraweto na korisnikot na proizvodot za uslugite na odr`uvawe odnosno popravka na proizvodot i rokovite vo koi tie uslugi moraat da se izvr{at.
5. Garanten list
^len 67
Proizvodite opredeleni so propisot donesen vrz osnova na ovoj zakon moraat da bidat snabdeni so garanten list, napi{an na makedonski jazik i negovoto kirilsko pismo, koj mora da gi sodr`i slednive elementi i podatoci:
1) firma odnosno naziv i sedi{te na dava~ot na garancijata;
2) podatoci za proizvodot so koi se identifikuva proizvodot;
3) izjava za garancijata i za uslovite na garancijata;
4) traewe na garantniot rok i,
5) firma, odnosno naziv i sedi{te na pretprijatieto i drugo pravno lice {to proizvodot go prodalo na malo, datum na proda`bata, pe~at i potpis na ovlasteniot rabotnik, a ako se vo pra{awe postrojki, uredi, oprema i drugi sredstva za rabota - firma odnosno naziv i sedi{te na ispora~uva~ot, datum, na pu{tawe vo pogon ili na predavawe na proizvodot na korisnikot na upotreba i potpis na ovlasteniot rabotnik.
So propisot od stav 1 na ovoj ~len se opredeluvaat proizvodite za koi proizvoditelot, uvoznikot odnosno zastapnikot na stranska firma mora da izdade garancija za kvalitetot, odnosno za ispravnoto funkcionirawe na proizvodot, da obezbedi servis za odr`uvawe i popravki i za snabduvawe so rezervni delovi vo garantniot rok najmalo traewe na garantniot rok i rok vo koj dava~ot na garancijata e dol`en da postapi po baraweto na korisnikot na garancijata i da gi otstrani defektite i nedostatocite na proizvodot ili neispravniot proizvod da go zameni so isto taka nov i ispraven proizvod.
Tro{ocite za materijalot, rezervnite delovi, rabotata, prenosot i prevozot na proizvodot, {to nastanuvaat pri otstranuvaweto na defektite, odnosno zamenata na proizvodot so nov proizvod po osnova na garancijata, pa|aat vrz tovar na dava~ot na garancijata.
Proizvodite nameneti za izvoz se odbele`uvaat so oznakata „Made in Macedonia".
^len 68
So propisite za makedonskite standardi, tehni~kite normativi, odnosno normite za kvalitetot ili so drugi propisi doneseni vrz osnova na ovoj zakon se opredeluvaat proizvodite {to mo`at da se pu{taat vo promet samo ako se snabdeni so opredeleni ispravi, {to ne se navedeni vo ~len 67 na ovoj zakon, odnosno uslugite za koi mora da se pribavi isprava so koja se potvrduva deka gi ispolnuvaat propi{anite uslovi.
6 Sertifikat za kvalitetot na seme i saden materijal na zsmjodelski i {umski rastenija
^len69
Semeto i sadniot materijal na zemjodelski i {umski rastenija {to se izvezuvaat moraat da bidat snabdeni so sertifikat za kvalitetot {to go izdava pretprijatieto, odnosno drugo pravno lice {to }e go ovlasti ministerot za zemjodelstvo, {umarstvo i vodostopanstvo.
Semeto i sadniot materijal na zemjodelski i {umski rastenija {to se uvezuvaat moraat da bidat snabdeni so sertifikat za kvalitetot {to go izdava nadle`niot organ na zemjata izvozni~ka.
7. Deklarirawe, ozna~uvawe, obele`uvawe i pakuvawe na proizvodi
^len 70
Pod deklarirawe na proizvodi, vo smisla na ovoj zakon, se podrazbira naveduvawena podatocite so koi se identifikuvaat proizvodite, nivnata usoglasenost so standardite i propisite, karakteristikite i proizvoditelot, odnosno pretprijatieto i drugo pravno lice koe proizvodot go pu{ta vo promet na pazarot, i
toa: na ambala`ata, na originalnoto pakuvawe, na proizvodot, na nalepnicata i na privrznicata, na proizvodot ili kon proizvodot.
Pod ozna~uvawe, odnosno obele`uvawe na proizvodite, vo smnsla na ovoj zakon, se podrazbiraat nanesuvawe na proizvodite, ambala`ata; pakuvaweto, nalepnicata, privrznicata, ili nanesuvawe na drug soodveten na~in znaci na soobraznost ili drugi znaci i oznaki opredeleni so ovoj zakon ili so propisite doneseni vrz osnova na ovoj zakon, oznaki na opredeleni tehni~ki karakteristiki i na druga karakteristiki na proizvodite, obele`ja i simboli za opasnost, predupreduvawa, oznaki i simboli za na~inot na rakuvawe, so pratkite pri transportot, prenosot ili prevozot i na rakuvaweto so proizvodite pri skladiraweto i ~uvaweto, kako i snabduvawe na proizvodite so tablici so soop{tenija za karakteristikite, opasnostite, predupreduvawata za opasnosta i za postapkata vo slu~aj na nesre}a.
^len 71
So propisot za deklarirawe, ozna~uvawe odnosno obele`uvawe na proizvodot ili so drug propis donesen vrz osnova na ovoj zakon mo`at za opredeleni proizvodi da se opredelat na~inot na deklarirawe i elementite na deklaracijata, odnosno na~inot na ozna~uvawe ili obele`uvawe, tehni~kite uslovi i baraka vo pogled na nanesuvaweto na tie oznaki ili obele`ja na proizvodite, ambala`ata, pakuvaweto i drugo i na~inot na nivnoto nanesuvawe.
Pri deklariraweto, ozna~uvaweto, obele`uvaweto i pakuvaweto na proizvodite i nivnata ambala`a se vtisnuva oznakata na nivnoto poteklo "Made in Macedonia"
^len 72
So propisot za pakuvawe na proizvodite ili so drug propis donesen vrz osnova na ovoj zakon se opredeluvaat proizvodite {to moraat da bidat spakuvani na opredelen na~in, uslovite i barawata vo pogled na na~inot na pakuvawe, koli~estvoto na proizvodite vo poedine~no ili zbirno pakuvawe, materijalite za pakuvawe i nivnite karakteristiki, formite i merite, kako i uslovite i barawata za tipizacija na sredstvata za pakuvawa, ambala`ata i za originalnite pakuvawa.
Proizvodi vo originalno pakuvawe, vo smisla na ovoj zakon, se proizvodite koi pred pu{taweto vo promet na pazarot se pakuvani na na~in koj obezbeduva sodr`inata na pakuvaweto da ne mo`e da se izmeni, potro{i, odnosno upotrebi bez otvorawe ili o{tetuvawe na pakuvaweto so cel taka spakuvaniot proizvod da mu se ponudi na neposredniot potro{uva~, odnosno korisnik.
VI. STANDARDIZACIJA VO ARMIJATA NA REPUBLIKA MAKEDONIJA, ZA POTREBITE NA CIVILNATA ZA[TITA I ZA POTREBITE NA ORGANITE ZA VNATRE[NI RABOTI
^len73
Za specifi~nite potrebi na Armijata na Republika Makedonija so posebni propisi se ureduvaat:
1) dejnosta na standardizacijata i postapkata pri donesuvawto i objavuvaweto na standardite na odbranata i na drugi akti na standardizacijata vo Armijata za sredstvata za vooru`uvawe i voena oprema, kako i za materijalot, objektite, postrojkits, opremata, aparatite i za drugi sredstva isklu~itelno za potrebite na Armijata na Republika Makedonija;
2) atestiraweto na proizvodite {to slu`at isklu~itelno za potrebite na Armijata i
3) vr{eweto tehni~ki nadzor vo pogled na specifi~nata oprema vo zagrozenite objekti i prostori za proizvodstvo na sredstva za vooru`uvawe i voena oprema i vo drugi objekti i prostori isklu~itelno za potrebite na Armijata.
Standardite na odbranata se primenuvaat zadol`itelno.
^len 74
Za specifi~nite potrebi na civilnata za{tita i na sistemot na nabquduvawe i izvestuvaw, so posebni propisi se ureduvaat:
1) standardite, tehni~kite normativi i normite na kvalitetot za materijalot, objektite, postrojkite, uredite, opremata i za drugite sredstva na civilnata za{tita i za sredstvata za nabquduvawe i izvestuvawe i
2) atestiraweto na proizvodite za pogrebite na civilnata zanggita i na sredstvata za nabquduvawe i izvestuvawe.
^len 75
Za specifi~nite potrebi na organite za vnatre{ni raboti, so posebni propisi se ureduvaat standardite, tehni~kite normatisi, normite na kvalitetot i atestiraweto na materijalot, objektite, postrojkite, uredite, opremata, aparatite i drugite sredstva isklu~itelno za potrebite na organite za vnatre{ni raboti.
VII. ME\UNARODNA SORABOTKA I INFORMIRAWE VO OBLASTA NA STANDARDIZACIJATA
^len 76
Zavodot sorabotuva so me|unarodnite organizacii vo oblasta na standardizacijata i vo svojot delokrug vr{i raboti {to se odnesuvaat na podgotvuvaweto, sklu~uvaweto i izvr{uvaweto na me|unarodnite dogovori.
Zavodot sorabotuva so me|unarodnite stru~ni organizacii za standardizacija i u~estvuva vo rabotata na organite i rabotnite tela na tie organizacii ~ija{to e ~lenka se vklu~uva vo me|unarodnite sistemi za atestirawe, za priznavawe na rezultatite od ispituvawata i za obezbeduvawe kvalitet i gi sproveduva vo soglasnost so odredbite na ovoj zakon, pri {to sorabotuva so zainteresiranite pretprijatija i drugi pravni lica, Stopanskata komora na Makedonija, stru~nite organizacii i so organite na upravata.
^len 77
Zavodot obezbeduva informirawe vo oblasta na standardizacijata so:
1) u~estvo vo me|unarodniot sistem na informirawe za standardizacijata (ISNET);
2) informativni glasila i katalo{ki i drugi publikacii {to gi izdava;
3) izdavawe na tehni~ki preporaki;
4) sobirawe, obrabotka i davawe informacii po barawe od korisnicite na informacii i
5) dostavuvawe na rabotni i drugi materijali vo ramkite na postapkata za programirawe na standardizacijata, planirawe, izrabotka i donesuvawe na makedonskite standardi i propisi predvideni so ovoj zakon, na me|unarodni standardi i pravila i na standardi na me|unarodnite sistemi za atestirawe, priznavawe na rezultatite od ispituvaweto i za obezbeduvawe kvalitet, obrasci kako i rabotni i drugi materijali vo ramkite na drugi formi na me|unarodna stru~na sorabotka vo oblasta na standardizacijata.
Korisnicite na informacii i informativni materijali od stavot 1 na ovoj ~len, osven korisnicite na koi Zavodot takvi informacii i materijali im dostavuva po slu`bena dol`nost i kako raboten materijal za izrabotka, izmeni, dopolnenija i podgotovka na novi standardn i propisi, kino i na tehni~ki preporaki, pla}aat aa tie informacii i materijali opredelen nadomest.
Visinata na nadomsstot od stav 2 na ovoj ~len ja opredeluva direktorot.
VIII. NADZOR
^len 78
Nadzor nad primenuvaweto na odredbite na ovoj zakon, na standardite i propisite doneseni vrz osnova na ovoj zakon, osven na standardite i propisite od ~lenovite 73 i 75 na ovoj zakon, vr{at nadle`nite organi na inspekcijata vo Republika Makedonija.
Inspekciski nadzor nad primenuvaweto na standardite i propisite doneseni vrz osnova na ovoj zakon so koi se ureduvaat proizvodstvoto, rabotite i uslugite za potrebite na Armijata na Republika Makedonija, odnosno na odbranata, vr{i Ministerstvoto za odbrana. Ministerstvoto za odbrana vr{i nadzor i nad primenuvaweto na propisite od ~len 73 na ovoj zakon i tehni~ki nadzor od ~len 73 stav 1 to~ka 3 na ovoj zakon.
Inspekciski nadzor nad primenuvaweto na propisite od ~len 75 na ovoj zakon vr{i Ministerstvoto za vnatre{ni raboti.
^len 79
Ako pri vr{eweto nadzor nadle`niot organ na inspekcijata utvrdi deka ne se primeneti propisite doneseni vrz osnova na ovoj zakon, }e mu naredi so re{enie na pretprijatieto i na drugo pravno lice {to ne gi primenilo tie propisi, vo opredelen rok vr{eweto na svoite dejnosti da go usoglasi so propi{anite uslovi i barawa.
Ako pri vr{eweto na inspekciskiot nadzor nadle`niot organ utvrdi deka proizvodite, stokite ili uslugite ne im odgovaraat na propisite doneseni vrz osnova na ovoj zakon i deka poradi toa postoi opasnost za `ivotot i zdravjeto na lu|eto i za `ivotnata sredina ili mo`nost za nastanuvawe na zna~itelna materijalna {teta, }e donese re{enie so koe }e go zabrani proizvodstvoto na takvi proizvodi, odnosno natamo{noto izveduvawe na raboti ili vr{ewe na uslugi.
Protiv re{enieto od stav 2 na ovoj ~len mo`e da se izjavi `alba vo rok od osum dena od denot na priemot do Ministerstvoto za stopanstvo.
@albata izjavena protiv re{enieto od stav 1 na ovoj ~len ne go odlaga negovoto izvr{uvawe.
^len 80
Ako pri vr{eweto na inspekciski nadzor nadle`niot organ utvrdi deka proizvodite {to se pu{teni vo promet ne im odgovaraat na propisite doneseni vrz osnova na ovoj zakon, odnosno na proizvoditelskata specifikacija po koja se proizvedeni, deka na propi{an na~in ne se spakuvani, deklarirani, ozna~eni, odnosno obele`ani, deka ne se snabdeni so propi{anite ispravi, deka za niv sprotivno na odredbite na ovoj zakon i na propisite doneseni vrz osnova na ovoj zakon, ne se obezbedeni servis, rezervni delovi, pribor i drugi proizvodi bez koi tehni~ki slo`enite proizvodi ne mo`at da se koristat sporsd svojata namena, deka ne se snabdeni so tehni~ko upatstvo, odnosno so upatstvo za upotreba, ili deka se snabdeni so neto~ni oznaki, podatoci ili znaci na soobraznost sprotivno na odredbite na ovoj zakon i na propisite doneseni vrz osnova na ovoj zakon, }e donese re{enie so koe }e go zabrani prometot na takvi proizvodi dodeka ne se otstranat nedostatocite.
Protiv re{enieto od stav 1 na ovoj ~len mo`e da se izjavi `alba vo rok od osum dena od denot na priemot do Ministerstvoto za stopanstvo.
@albata izjavena protiv re{enieto od stav 1 na ovoj ~len ne go odlaga negovoto izvr{uvawe.
IH. ISPRAVI ZA OVLASTUVAWE ZA VR[EWE NADZOR
^len 81
Rabotnikot na Zavodot i rabotnikot na ovlastenata organizacija pri vr{eweto na nadzorot mora da ima legitimacija so koja se utvrduva negovoto slu`beno svojstvo i e dol`en da ja poka`e ako toa se bara od nego.
Direktorot }e donese pobliski propisi za obrazecot i na~inot na izdavawe na legitimacija od stavot 1 na ovoj ~len.
H. KAZNENI ODREDBI
^len 82
So pari~na kazna od 50 do 120 plati }e se kazni za stopanski prestap pretprijatieto ili drugo pravno lice, ako:
1) ne gi primenuva standardite za koi e propi{ana zadol`itelna primena i propisite doneseni vrz osnova na ovoj zakon vo proizvodstvoto i prometot, prerabotkata i dorabotkata na proizvodi i pri izveduvaweto raboti, odnosno vr{eweto na uslugi; pri proektiraweto, gradeweto, upotrebata, odr`uvaweto, popravkite, prepravkite i prestanuvaweto na rabotata, odnosno koristeweto na objektite, postrojkite, uredite, opremata i drugite sredstva za rabota; pri pakuvaweto, ozna~uvaweto, obele`uvaweto, deklariraweto, rakuvaweto, transportot, prenosot, prevozot, skladiraweto i ~uvaweto na proizvodi (~len 16 stav 1);
2) pri vr{eweto na svojata dejnost, vo tekot na procesot na rabotata, ne obezbedi ispolnuvawe na uslovite i barawata opredeleni so standardite ~ija{to primena e zadol`itelna i so propisite doneseni vrz osnova na ovoj zakon vo pogled na karakteristikite na kvalitetot i vr{eweto kontrola na kvalitetot na proizvodite, stokite i uslugite (~len 17);
3) pred pu{taweto na proizvol vo promet ne proveri dali proizvodot im odgovara na uslovite i barawata opredeleni so standardite ~ija{to primena e zadol`itelna i na propisite doneseni vrz osnova na ovoj zakon i ako taa proverka ne ja izvr{i pod uslovite i na~inot {to se opredeleni so tie standardi, odnosno propisi (~len 18 stav 1);
4) za proizvodite, stokite i uslugite za koi e toa opredeleno so propisot za zadol`itelna proizvoditel na specifikacija ne donese takva specifikacija (~len 33 stavovi 1 i 2);
5) izdade deklaracija za soobraznosta na proizvod sprotivno na odredbite na ovoj zakon i na propisite doneseni vrz osnova na ovoj zakon (~len 37 stav 2):
6) atestiraniot proizvol ne go ozna~i so znakot za soobraznosta (~len 38 stav 4);
7) ne pribavi atest za soobraznost za proizvodot koj podle`i na zadol`itelno atestirawe (~len 43 stav 2);
8) koristi atest za soobraznosta i gi ozna~uva proizvodite so znaci za soobraznosta sprotivno na odredbite na ovoj zakon i na propisite doneseni vrz osnova na ovoj zakon (~len 51);
9) ne podnese prijava za proizvodstvoto na specifi~na oprema, izveduvaweto na rabotite, odnosno davaweto na uslugi vo vrska so specifi~nata oprema, ispituvaweto ili uvozot na specifi~na oprema za koja so propis donesen vrz osnova na ovoj zakon e propi{an tehni~ki nadzor (~len 63 stav 1);
10) tehni~ki slo`en proizvol ne snabdi so tehni~ko upatstvo, ili ako proizvodot, ~ii{to opredeleni svojstva mo`at da predizvikaat opasnost za korisnikot, drugi lica ili za `ivotnata sredina, ne go snabdi so upatstvo za upotreba (~len 65 stav 1);
11) za tehni~ki slo`enite proizvodi ne go utvrdi i vo tehni~koto upatstvo ili vo deklaracijata ne go navede rokot za obezbedeno servisirawe i za snabduvawe na pazarot ili ako svoite servisi, ovlastenite serviseri i pazarot ne gi snabduva redovno so potrebniot vid i koli~estvo na rezervni delovi, pribor i drugi proizvodi bez koi tehni~ki slo`eniot proizvod ne mo`e da se koristi spored svojata namena (~len 66 stavovi 1 i 4);
12) za proizvodi za koi e toa opredeleno so propis donesen vrz osnova na ovoj zakon ne izdade garanten list napitan na makedonski jazik i negovoto kirilsko pismo, ili ako vo garantniot rok ne obezbedi za tie proizvodi servis i snabduvawe so rezervni delovi, ili ako ne postapi po baraweto na korisnikot na garancijata i ne gi otstrani defektite i nedostatocite na proizvodot ili neispravniot proizvod ne go zameni so ist takov nov i ispraven proizvod (~len 67);
13) za proizvodot {to }e go pu{ti vo promet odnosno za uslugata {to }e ja izvr{i ne gi obezbedi ispravite utvrdeni so propisite doneseni vrz osnova na ovoj zakon (~len 68).
Za dejstvijata od stav 1 to~ki 1,2,5,7 i 8 na ovoj ~len, pokraj pari~nata kazna }e se izre~at i za{titni merki zabrana i vr{ewe na dejnost vo znaewe od edna do tri godini i odzemawe na ostvarenata imotna korist so izvr{eniot stopanski prestap.
Za dejstvieto od stav 1 na ovoj ~len }e se kazni za stopanski prestap so pari~na kazna od pet do 15 plati i odgovornoto lice vo pretprijatieto ili vo drugo pravno lice.
Za dejstvijata od stavot 3 na ovoj ~len, pokraj pari~nata kazna }e se izre~e i za{titna merka zabrana na vr{ewe na rakovodna dol`nost vo traewe od edna do pet godini.
^len 83
So pari~na kazna od pet do 20 plati }e se kazni za prekr{ok pretprijatieto ili drugo pravno lice, ako:
1) proizvodite ne se snabdeni so propi{ani ispravi, tehni~ko upatstvo ili upatstvo za upotreba na proizvodot, oznaki, podatoci i deklaracija napi{ani na makedonski jazik i negovoto kirilsko pismo (~len 10);
2) na barawe na nadle`niot organ na inspekcijata ne mu dade na uvid izve{taj za ispituvaweto na proizvodot zaradi proveruvawe dali proizvodot im odgovara na uslovite i barawata opredeleni so standardite ~ija{to primena e zadol`itelna i so propisite doneseni vrz osnova na ovoj zakon za proizvodot {to e pu{ten vo promet (~len 18 stav 6);
3) neovlastevo prepe~atuva standardi i propisi {to se objavuvaat vo posebni izdanija na Zavodot (~len 29 stav 2);
4) na barawe na nadle`niot organ na inspekcijata, ne mu ja dade na uvid zadol`itelnata proizvoditelska specifikacija (~len 33 stav 3);
5) otstapi od makedonskiot standard ~ija{to primena e zadol`itelna ili od propi{anite normi na kvalitetot bez prethodno pribaveno odobrenie od Zavodot (~len 35);
6) na proizvod {to otstapuva od makedonski standard ili od normite na kvalitetot ne go ozna~i brojot i datumot na odobrenieto vrz osnova na koe e otstapeno od toj standard odnosno od normite na kvalitetot (~len 36 stav 5);
7) na Zavodot, odiosno na ovlastenata organizacija ne i ovozmo`i nepre~ena kontrola na soobraznosta na proizvodite {to podle`at na atestirawe (~len 49 stav
8) na ovlasteniot rabotnik na Zavodot odnosno na ovlasteniot rabotnik na stru~na institucija ne mu se
ovozmo`i nepre~eno vr{ewe na tehni~kiot nadzor (~len 63 stav 2).
Za dejstvijata od stav 1 na ovoj ~len }e se kazni za prekr{ok so pari~na kazna od edna petina do dve plati i odgovornoto lice vo pretprijatieto ili vo drugo pravno lice.
Za dejstvijata od stav 2 na ovoj ~len pokraj pari~nata kazna }e se izre~e i za{titna merka zabrana na vr{ewe na rakovodni raboti i zada~i vo traewe od {est meseci do edna godina.
^len 84
Za dejstvijata od ~len 82 osven to~kite 2 i 7 i ~len 83 na ovoj zakon }e se kazni za prekr{ok fizi~koto lice koe vr{i dejnost so pari~na kazna od edna petina do tri plati.
Pokraj pari~nata kazna za dejstvijata od stav 1 na ovoj ~len }e se izre~e i za{titna merka zabrana na vr{ewe na opredelena dejnost vo traewe od tri meseci do edna godina.
HI. OVLASTUVAWA ZA DONESUVAWE NA PROPISITE
^len 85
Ministerot za stopanstvo donesuva propisi za tehni~kite normativi (~len 31); kvalitetot na proizvodite, stokite i uslugite (~len 32); zadol`itelnata proizvoditelska specifikacija (~len 33); izgledot i upotrebata na znakot za soobraznosta (~len 48 stav 5); zadol`itelnoto atestirawe na proizvodi (~len 42); tehni~kiot nadzor (~len 64); pobliskata sodr`ina na tehni~koto upatstvo ili na upatstvoto za upotreba na proizvodot (~len 65); obezbedenoto servnsirawe i snabduvawe so rezervni delovi i drugi proizvodi (~len 66); proizvodite {to moraat da bidat snabdeni so garanten list (~len 67); proizvodite {to moraat da bidat snabdeni so opredeleni ispravi, odnosno za uslugite za koi mora da se pribavi opredelena isprava (~len 68); deklariraweto, ozna~uvaweto, odnosno obele`uvaweto na proizvodite (~len 71); pakuvaweto na proizvodite (~len 72) i za slu`benite legitimacii na licata koi vr{at nadzor (~len 81).
^len 86
Po isklu~ok od odredbata na ~len 85 od ovoj zakon, propisite za tehni~kite normativi (~len 31), vo delot {to se odnesuva na tehni~kite normativi {to mo`at da bidat od vlijanija vrz bezbednosta na `ivotot i zdravjeto na rabotnicite na rabota i propisite za kvalitetot na `ivotnite i prehranbenite proizvodi (~len 32), vo delot {to se odnesuva na sostavot na `ivotnite prehranbeni proizvodi koj ima vlijanie vrz biolo{kata vrednost na prehranbenite proizvodi, gi donesuva ministerot za stopanstvo vo soglasnost so ministerot za zdravstvo.
^len 87
Ministerot za zemjodelstvo, {umarstvo i vodostopanstvo donesuva propisi za kvalitetot na semeto i na sadniot materijal na zemjodelski i {umski rastenija (~len 32 stav 4).
Ministerot za zemjodelstvo, {umarstvo i vodostopanstvo opredeluva laboratorii za izdavawe sertifikati za kvalitetot na semeto i na saden materijal na zemjodelski i {umski rastenija {to se izvezuvaat, prezema merki tie laboratorii da i se prijavat na me|unarodnata organizacija. Za ispituvawe na seme deka gi ispolnuvaat uslovite za ispituvawe na seme i saden materijal, imenuva lica koi }e bidat ~lenovi vo taa
me|unarodna organizacija i obezbeduva vr{ewe nadzor nad rabotata na tie laboratorii (~len 32 stav 3).
^len 88
Ministerot za odbrana na Republika Makedonija donesuva propisi za postapkata za donesuvawe i objavuvawe na standardite na odbranata i na drugi akti na standardizacijata vo Armijata na Republika Makedonija za sredstvata za vooru`uvawe i voena oprema, kako i za materijalot, objektite, postrojkite, opremata, aparatite i za drugi sredstva nameneti za potrebite na vooru`enite sili, za atestirawe na proizvodite za potrebite na vooru`enite sili i za vr{ewe na tehni~ki nadzor vo pogled na specifi~nata oprema vo objektite i prostoriite {to slu`at za potrebite na vooru`enite sili (~len 73).
^len 89
Ministerot za stopanstvo vo soglasnost so ministerot za odbrana, gi donesuva propisite za standardite, tehni~kite normativi i normite na kvalitetot, kako i za zadol`itelnoto atestirawe za materijalot, objektite, postrojkite, uredite, opremata i drugi sredstva za specifi~nite potrebi na civilnata za{tita i na sistemot za nabquduvawe i izvestuvawe (~len 74).
^len 90
Ministerot za vnatre{ni raboti gi donesuva propisite za standardite, tehni~kite normativi, normite na kvalitetot i za atestirawe na proizvodite, odnosno na sredstvata i opremata za rabota na organite i slu`bite za vnatre{ni raboti (~len 75).
HII. PREODNI I ZAVR[NI ODREDBI
^len 91
Zavodot }e se osnova najdocna vo rok od tri msseci od denot na vleguvaweto vo sila na ovoj zakon.
^len 92
Aktot za organizacija i rabota i aktot za sistematizacija na rabotite i zada~ite na Zavodot, kako i drugite akti, }e se donesat vo rok od tri meseci od osnovaweto na Zavodot.
^len 93
Propisite, podzakonskite akti i standardite doneseni vrz osnova na Zakonot za standardizacija („Slu`ben list na SFRJ" broj 37/88, 23/91 i 55/91) va`at do donesuvaweto na propisite, podzakonskite akti i standardite vo soglasnost so ovoj zakon.
Do donesuvaweto na propisite, podzakonskite akti i standardite vrz osnova na ovoj zakon vo primenata na postojnite propisi, podzakonskite akti i standardite kratenkata JUS se zamenuva so kratenkata MKS.
^len 94
So denot na vleguvaweto vo sila na ovoj zakon, prestanuva da va`i Zakonot za standardizacija („Slu`ben list na SFRJ" broj 37/88, 23/91 i 55/91 i („Slu`ben vesnik na Republika Mikedonija" broj 13/93).
^len 95
Ovoj zakon vlsguva vo sila osmiot den od denot na objavuvaweto vo „Slu`ben vesnik na Republika Makedonija".