Dr`avata e osnoven nositel na socijalnata za{tita na gra|anite i obezbeduva uslovi za nejzino ostvaruvawe.

Dr`avata go vospostavuva sistemot na socijalna za{tita i go ovozmo`uva negovoto funkcionirawe, obezbeduva uslovi za vr{ewe na socijalno-za{titnata dejnost i razviva formi na samopomo{.

Vladata na Republika Makedonija (vo natamo{niot tekst: Vladata) donesuva Programa za ostvaruvawe na socijalnata za{tita so koja gi utvrduva podra~jata na socijalnata za{tita, specifi~nite potrebi na naselenieto vo tie podra~ja i na~inot na ostvaruvaweto na socijalnata za{tita.

Vladata ja utvrduva mre`ata na javnite ustanovi za socijalna za{tita.

Dejnosta na socijalnata za{tita e od javen interes.

Socijalnata za{tita e organizirana dejnost od strana na dr`avata za spre~uvawe i nadminuvawe na osnovnite socijalni rizici na koi e izlo`en gra|aninot, semejstvoto i grupi naselenie vo tekot na `ivotot (vo natamo{niot tekst korisnici na socijalna za{tita).

Pod socijalen rizik vo smisla na ovoj zakon se podrazbira:

- rizici po zdravjeto (bolest, povreda i invalidnost);

- rizici na stareewe (starost i pre`ivuvawe);

- rizici na maj~instvo i semejstvo;

- rizici od nevrabotenost i profesionalna neadaptiranost i

- rizici od neadaptiranost kon socijalnata sredina.

Pokraj merkite za socijalna za{tita i socijalna sigurnost na gra|anite {to se utvrdeni so ovoj zakon , gri`ata na dr`avata za spre~uvawe na nastanuvawe na socijalen rizik se ostvaruva i preku prezemawe merki vo dano~nata politika, vrabotuvaweto, politikata za stipendirawe , politikata za stanovi i semejstva, zdravstvoto, vospituvaweto i obrazovanieto i na drugite podra~ja vo soglasnost so zakon.

Vrz osnova na pravata od socijalna za{tita, a pod uslovite utvrdeni so ovoj zakon, se obezbeduvaat uslugi i se prezemaat merki preku koi se ostvaruva: soci-jalnata prevencija, voninstitucionalnata za{tita i institucionalnata za{tita i socijalna pomo{ na korisnicite na socijalna za{tita.

.

Korisnici na socijalna za{tita, spored ovoj zakon, se dr`avjani na Republika Makedonija koi imaat postojano `iveali{te vo Republika Makedonija i stranci koi imaat dozvola za postojan prestoj vo Republika Makedonija.

Dr`avjanite na Republika Makedonija koi nemaat postojano `iveali{te vo Republika Makedonija i strancite koi nemaat postojan prestoj na `iveewe vo Republika Makedonija, gi koristat pravata od socijalna za{tita, pod uslovi utvrdeni so ovoj i drug zakon.

Sistemot na socijalnata za{tita se ostvaruva preku stru~nata rabota vo ustanovite za socijalna za{tita, sproveduvaweto na eksperimentalni i razvojni programi, stru~no usovr{uvawe na rabotnicite vo zavisnost od potrebite na korisnicite i me|unarodnite standardi, sledeweto na pojavite i planirawe na rabotata, vodeweto na evidencija i vospostavuvaweto na informati~ki sistem, kako i preku sproveduvawe na istra`uva~ka rabota vo ovaa oblast.

Za ostvaruvawe na socijalnata prevencija, se prezemaat merki za spre~uvawe na nastanuvawe na socijalen rizik za gra|aninot, semejstvoto ili grupa na naselenie osobeno preku edukativno - sovetuvali{na rabota, razvivawe na formite na samopomo{, volonterska rabota so li~no anga`irawe i bez nadomestok i primena na drugi metodi koi soodvetstvuvaat na potrebite na korisnicite na socijalna za{tita.

Voninstitucionalnata za{tita opfa}a pravo na:

- prva socijalna usluga na korisnicite na socijalna za{tita;

- pomo{ na poedinec;

- pomo{ na semejstvoto;

- doma{na nega i pomo{ na poedinec i na semejstvoto;

- dnevno zgri`uvawe kako pomo{ na poedinec i semejstvoto i

- smestuvawe vo drugo semejstvo.

Pravoto na prva socijalna usluga na korisnicite na socijalna za{tita, opfa}a uo~uvawe na problemot koj proizleguva od sostojba na socijalen rizik, uka`uvawe na korisnikot na mo`nite re{enija, uslugi i sredstva za negova za{tita, kako i mre`ata na ustanovi za davawe uslugi.

Pravoto na pomo{ na poedinecot, podrazbira primena na formi na stru~na, sovetodavna ili sovetuvali{na rabota, so koja mu se ovozmo`uva steknuvawe na potrebni informacii, osposobuvawe za samostojno odlu~uvawe , za~uvuvawe i razvoj na socijalnite potencijali.

Pravoto na pomo{ na semejstvoto, opfa}a stru~na pomo{ na ~lenovite na semejstvoto da ja nadminat semejnata kriza vo bra~nite odnosi, a osobeno vo odnosite roditeli - deca, kako i osposobuvawe na toa semejstvo da gi ostvaruva svoite funkcii vo sekojdnevniot `ivot.

Pravoto na doma{na nega i pomo{, se obezbeduva na staro, iznemo{teno i invalidno lice, koe ne e vo sostojba da se gri`i za sebe i mu e potrebna nega i pomo{ vo zadovoluvaweto na egzistencijalnite potrebi.

Doma{nata nega i pomo{ na liceto od stav 1 na ovoj ~len se obezbeduva i koga toa `ivee vo semejstvo.

Pravoto na dnevno zgri`uvawe, se obezbeduva na stari i iznemo{teni lica preku uslugi vo vrska so ishrana, dneven prestoj, kulturno zabaven `ivot, odr`uvawe na higiena.

Pravoto na dnevno zgri`uvawe se obezbeduva i za lica so umereni i te{ki pre~ki vo psihi~kiot razvoj i na invalidno lice koe ne mo`e samo da se gri`i za sebe.

Pravoto na dnevno zgri`uvawe se obezbeduva i za deca invalidi, zaradi nivnoto vklu~uvawe vo sekojdnevniot `ivot.

Pomo{ta vo dnevno zgri`uvawe za licata od stavovite 1, 2 i 3 na ovoj ~len se obezbeduva i koga tie `iveat vo svoeto semejstvo.

Pravo na smestuvawe vo drugo semejstvo, spored ovoj zakon, imaat licata koi nemaat soodvetni uslovi za `iveewe vo svoeto semejstvo ili od drugi pri~ini im e potrebno smestuvawe vo drugo semejstvo, a ne mo`e da se primeni druga forma na socijalna za{tita.

Pravoto na smestuvawe vo drugo semejstvo se obezbeduva na :

- dete bez roditeli i roditelska gri`a do osposobuvaweto za samostoen `ivot i rabota, a najdocna do zavr{uvaweto na srednoto obrazovanie, ako ne postojat mo`nosti zgri`uvaweto i vospituvaweto da se obezbedi na drug na~in;

- dete so vospitno - socijalni problemi (zanemareno, zlostavuvano i socijalno neobezbedeno dete);

- dete so naru{eno op{testveno povedenie;

- lice so umereni i te{ki pre~ki vo psihi~kiot razvoj upateno na osposobuvawe za rabotno-proizvodna aktivnost, lice so najte{ki pre~ki vo psihi~kiot razvoj i telesen invalid na koj mu e potrebno krajno zgri`uvawe i nega i

- staro lice, vozrasno invalidno lice i lice so pre~ki vo psihi~kiot razvoj koe ne e vo sostojba samo da se gri`i, a poradi stanbenata i semejnata polo`ba nema mo`nost da mu se obezbedi za{tita na drug na~in.

Institucionalnata za{tita opfa}a pravo na osposobuvawe za rabotno-proizvodna aktivnost i pravo na smestuvawe vo ustanova za socijalna za{tita.

Pravo na osposobuvawe za rabotno- proizvodna aktivnost imaat licata so umereni i te{ki pre~ki vo psihi~kiot razvoj.

Pravoto na osposobuvawe za rabotno-proizvodna aktivnost opfa}a upatuvawe vo ustanova za socijalna za{tita, nadomestok na tro{oci za smestuvawe i ishrana, nadomestok na tro{oci za osposobuvawe za rabotno- proizvodna aktivnost i nadomestok na tro{oci za prevoz.

Naod i mislewe za sposobnosta za osposobuvawe za rabotno-proizvodna aktivnost na decata i mladincite so umereni i te{ki pre~ki vo psihi~kiot razvoj, dava organot nadle`en za ocena na specifi~nite potrebi na decata i mladincite so pre~ki vo razvojot, vo soglasnost so aktot koj }e go donese ministerot za trud i socijalna politika.

Pravo na smestuvawe vo ustanova za socijalna za{tita, spored ovoj zakon, imaat licata koi nemaat soodvetni uslovi za `iveewe vo svoeto semejstvo ili od drugi pri~ini im e potrebno smestuvawe vo ustanova za socijalna za{tita , a ne mo`e da se primeni drug oblik na socijalna za{tita.

Pravo na smestuvawe vo ustanova za socijalna za{tita, spored ovoj zakon, se obezbeduva na:

- dete bez roditeli i roditelska gri`a do osposobuvaweto za samostoen `ivot i rabota, a najdocna do zavr{uvaweto na srednoto obrazovanie, ako ne postojat mo`nosti zgri`uvaweto i vospitanieto da se obezbedi na drug na~in;

- dete so vospitno-socijalni problemi (zanemareno, zlostavuvano i socijalno neobezbedeno dete);

- dete so naru{eno povedenie;

- bremena `ena eden mesec pred poroduvaweto i samohran roditel so dete do tri mese~na vozrast na deteto;

- lice so umereni i te{ki pre~ki vo psihi~kiot razvoj upateno na osposobuvawe za rabotno proizvodna aktivnost, lice so najte{ki pre~ki vo psihi~kiot razvoj i telesen invalid na koj mu e potrebno trajno zgri`uvawe i nega i

- staro lice, vozrasno invalidno lice i lice so pre~ki vo psihi~kiot razvoj koe ne e vo sostojba samo da se gri`i, a poradi stanbenata i semejnata polo`ba nema mo`nost da mu se obezbedi za{tita na drug na~in.

Decata od stav 2 alinei 1,2 i 3 na ovoj ~len mo`at da se smestat vo u~eni~ki dom ili druga ustanova za koja centarot }e oceni deka ustanovata mo`e da obezbedi ~uvawe, vospituvawe, obrazovanie i normalen razvitok na deteto.

Pravoto na socijalna pomo{ opfa}a:

- postojana pari~na pomo{ za licata nesposobni za rabota i socijalno neobezbedeni;

- socijalna pari~na pomo{ za lica sposobni za rabota i socijalno neobezbedeni;

- pari~en nadomestok za pomo{ i nega;

- pravo na zdravstvena za{tita;

- nadomestok na plata za skrateno rabotno vreme poradi nega na hendikepirano dete;

- ednokratna pari~na pomo{ ili pomo{ vo natura i

- pravo na domuvawe.

Pravo na postojana pari~na pomo{ ima lice nesposobno za rabota i socijalno neobezbedeno, koe ne mo`e da obezbedi sredstva za svojata egzistencija vrz osnova na drugi propisi.

Nesposobno za rabota vo smisla na ovoj zakon se smeta lice:

- so umereni, te{ki i najte{ki pre~ki vo psihi~kiot razvoj i lice so drugi pre~ki vo razvojot, koe zaradi stepenot na popre~enosta ne mo`e da se steknuva so obrazovanie, kako i lice koe po razvojniot period steknalo invalidnost, poradi koja e nesposobno za rabota;

- samohrana `ena za vreme na bremenosta eden mesec pred poroduvaweto i samohran roditel do tri godini vozrast na deteto;

- dete do navr{eni 15 godini `ivot ili do 26 godini `ivot, ako e na redovno {koluvawe i

- `ena i ma` postari od 65 godini.

Nesposobnosta za rabota vo smisla na stav 1 alineja 1 od ovoj ~len ja utvrduva stru~en organ koj vr{i ocena na specifi~nite potrebi na licata so pre~ki vo psihi~kiot ili fizi~kiot razvoj do 26 godi{na vozrast, pod uslovi i na na~in utvrdeni so posebni propisi, odnosno stru~en organ za ocena na rabotnata sposobnost na Fondot za penzisko i invalidsko osiguruvawe na Makedonija za lica postari od 26 godini.

Za socijalno neobezbedeno lice, vo smisla na ovoj zakon, se smeta lice koe nema prihodi ili ~ii prihodi po site osnovi, kako prihod na celoto semejstvo , se pomali od postojanata pari~na pomo{ utvrdena so ovoj zakon.

Kako prihod vo smisla na stav 1 na ovoj ~len, ne se smeta pari~en nadomestok za pomo{ i nega od drugo lice i poseben dodatok ostvaren vrz osnova na drugi propisi.

Postojana pari~na pomo{ se obezbeduva vo vid na osnovna pari~na pomo{ na nositelot na pravoto i dodatok na drugite ~lenovi na semejstvoto nesposobni za rabota (sou`ivateli na pomo{ta).

Kako semejstvo vo smisla na ovoj zakon se smeta samec ili zaednica na ma` i `ena, na roditeli i deca i drugite rodnini koi `iveat so niv i se dol`ni soglasno so Zakonot za semejstvoto, da se izdr`uvaat.

Postojanata pari~na pomo{, kako osnovno pari~no pravo na korisnikot se utvrduva od prose~nata mese~na neto plata po rabotnik vo nestopanstvoto na Republika Makedonija ostvarena vo poslednite tri meseci i iznesuva za:

- osnovnata pari~na pomo{ (nositel - samec) 20%;

- nositel so eden sou`ivatel na pravoto 28% i

- nositel so dvajca i pove}e sou`ivateli na pravoto 40%.

Prose~nata plata po rabotnik od stav 1 na ovoj ~len ja utvrduva i objavuva Zavodot za statistika na Republika Makedonija.

Postojanata pari~na pomo{ se isplatuva vo mese~en iznos.

Samohrana bremena `ena i samohraniot roditel od ~lenot 22 na ovoj zakon ostvaruvaat pravo na postojana pari~na pomo{ zaklu~no do prvite tri deca po red na ra|awe.

Pravo na postojana pari~na pomo{, mo`e da ostvari i lice koe sklu~ilo dogovor za do`ivotno izdr`uvawe so centarot za socijalna rabota.

Po isklu~ok od ~len 25 na ovoj zakon visinata na postojanata pari~na pomo{ od stav 1 na ovoj ~len ja utvrduva centarot za socijalna rabota i korisnikot vo zavisnost od vrednosta na imotot {to e predmet na dogovorot za do`ivotno izdr`uvawe, a po prethodna soglasnost od Ministerstvoto za trud i socijalna politika.

Dete bez roditeli i bez roditelska gri`a koe ne se {titi vrz osnova na pravoto na smestuvawe i koe nema prihodi po osnova na imot i imotni prava i ne ostvaruva sredstva po osnova na drugi propisi, ima pravo na postojana pari~na pomo{ vo visina na osnovnata pari~na pomo{ do polnoletstvoto,odnosno dodeka ne se osposobi za samostoen `ivot, no najmnogu do 26 godini `ivot.

Po isklu~ok od ~len 23 na ovoj zakon, pravo na postojana pari~na pomo{ ima i polnoletno lice nesposobno za rabota, socijalno neobezbedeno i `ivee so ~lenovite na semejstvoto koi spored propisite se dol`ni da go izdr`uvaat, a ~ii prihodi po ~len na semejstvoto se poniski od 20% od prose~nata plata utvrdena vo stav 1 na ~len 25 od ovoj zakon.

Licata sposobni za rabota i socijalno neobezbedeni, koi spored drugi propisi ne mo`at da obezbedat sredstva za egzistencija, imaat pravo na socijalna pari~na pomo{ .

Pobliskite uslovi, visinata, kriteriumite i na~inot na ostvaruvawe na pravoto od stav 1 na ovoj ~len so akt gi utvrduva Vladata.

Pravo na pari~en nadomestok za pomo{ i nega od drugo lice ima lice koe ne mo`e da gi vr{i osnovnite `ivotni potrebi (ne e vo mo`nost da se dvi`i vo stanot nitu so koristewe na soodvetni pomagala, da odr`uva osnovna li~na higiena, da se oblekuva , da zema hrana , nitu da vr{i drugi dejstva za zadovoluvawe na osnovnite `ivotni potrebi), odnosno liceto e nepodvi`no, potpolno slepo , zaboleno od distrofija ili srodni muskulni ili nevromuskularni zaboluvawa , cerebralna ili detska paraliza , paraplegija, kako i lice so te{ki i najte{ki pre~ki vo psihi~kiot razvitok nad 26 godi{na vozrast.

Naod, ocena i mislewe za potrebata od pomo{ i nega od drugo lice za korisnicite od ~lenot 30 na ovoj zakon, dava stru~niot organ za ocena na rabotnata sposobnost na Fondot za penzisko i invalidsko osiguruvawe na Makedonija.

Po isklu~ok od stav 1 na ovoj ~len, naod, ocena i mislewe za licata so te{ki, pote{ki i najte{ki pre~ki vo psihi~kiot ili fizi~kiot razvoj do 26 godi{na vozrast, dava ustanova {to so akt }e ja opredeli ministerot za trud i socijalna politika.

Centarot za socijalna rabota izgotvuva mislewe za opravdanosta na baraweto za pari~en nadomestok za pomo{ i nega i go dostavuva do stru~niot organ, odnosno ustanovata od stavovite 1 i 2 na ovoj ~len.

Visinata na pravoto na pari~en nadomestok za pomo{ i nega od drugo lice, ja utvrduva so akt ministerot za trud i socijalna politika, pri {to pari~niot nadomestok za pomo{ i nega od drugo lice ne mo`e da iznesuva pomalku od 21% od prose~nata plata utvrdena vo stav 1 na ~len 25 od ovoj zakon.

Pravo na zdravstvena za{tita imaat korisnicite na postojana pari~na pomo{, licata smesteni vo drugo semejstvo i vo ustanova za socijalna za{tita i korisnici na pari~en nadomestok za pomo{ i nega ako ne mo`at da se osiguraat po druga osnova.

Pravoto na nadomestok na plata za skrateno rabotno vreme poradi nega na pote{ko hendikepirano dete utvrdeno so Zakonot za rabotnite odnosi, se ostvaruva vo centarot za socijalna rabota.

Visinata na nadomestokot na plata od stav 1 na ovoj ~len iznesuva 30% od prose~nata plata utvrdena vo stav 1 na ~len 25 od ovoj zakon.

Pridonesite i drugite obvrski }e se presmetuvaat i naplatuvaat vo visina od 50% od osnovicata spored ~len 180 stav 6 od Zakonot za penziskoto i invalidskoto osiguruvawe.

Ministerot za trud i socijalna politika }e go opredeli na~inot na ostvaruvaweto na pravoto od stav 1 na ovoj ~len.

Ednokratna pari~na pomo{ ili pomo{ vo natura se dodeluva na lice ili semejstvo, koi se na{le vo polo`ba na socijalen rizik, zaradi pretrpena prirodna nepogoda ili epidemija, podolgo lekuvawe vo zdravstvena ustanova, ili druga socijalna kriza.

Pod pomo{ vo natura, vo smisla na ovoj zakon, se podrazbira obezbeduvawe na obleka, ishrana i drugi sredstva neophodni za minimalna egzistencija na gra|aninot i semejstvoto.

Iznosot na ednokratnata pari~na pomo{ mo`e da iznesuva najmnogu do visina na dve prose~ni mese~ni neto plati po rabotnik vo nestopanstvoto na Republika Makedonija ostvareni vo poslednite tri meseci.

Iznosot na ednokratnata pari~na pomo{ so akt go opredeluva ministerot za trud i socijalna politika.

Ednokratnata pari~na pomo{ se ostvaruva vo centarot za socijalna rabota, a vo itni i neodlo`ni slu~ai ministerot za trud i socijalna politika mo`e da ja dodeli ednokratnata pari~na pomo{.

Pravoto od stav 1 na ovoj ~len po isklu~ok vo nesre}ni slu~ai, akutna bolest koja bara bolni~ko lekuvawe i sli~no mo`e da go koristat i dr`avjani na Republika Makedonija koi nemaat postojano `iveali{te, kako i stranci koi nemaat postojan prestoj na `iveewe vo Republika Makedonija.

Pravoto na domuvawe, se obezbeduva na socijalno zagrozeni lica - stanbeno neobezbedeni.

Socijalno zagrozeni lica vo smisla na stav 1 na ovoj ~len se:

- korisnici na postojana pari~na pomo{ i

- lice bez roditeli ili roditelska gri`a, do 18 godi{na vozrast odnosno i po prestanuvawe na staratelstvoto , a najmnogu do 26 godi{na vozrast, ako se nao|a na redovno {koluvawe.

Kriteriumite i na~inot na ostvaruvawe na pravoto na domuvawe so akt go opredeluva ministerot za trud i socijalna politika.

Sredstvata za ostvaruvawe na pravoto za domuvawe se obezbeduvaat od buxet, donacii, fondacii, krediti i drugo i se prihod na stanbeniot fond.

Sredstvata obezbedeni vo stanbeniot fond po ovaa osnova se koristat isklu~ivo za zadovoluvawe na pravoto za domuvawe na socijalno zagrozenite lica.

Stanbeniot fond za izgradba na stanovi za zadovoluvawe na stanbenite potrebi na socijalno zagrozenite lica se formira soglasno so zakon.

Za ostvaruvawe na sistemot na socijalnata za{tita se osnovaat javni i privatni ustanovi za socijalna za{tita.

Javna ustanova za socijalna za{tita (vo natamo{niot tekst: javna ustanova) osnova Vladata, vo soglasnost so mre`ata na javni ustanovi.

Privatna ustanova za socijalna za{tita (vo natamo{eniot tekst: privatna ustanova) mo`e da osnova doma{no i stransko pravno ili fizi~ko lice, vrz osnova na odobrenie, vo soglasnost so ovoj zakon.

Doma{no i stransko pravno ili fizi~ko lice ne mo`e da bide osnova~ nitu soosnova~ na centar za socijalna rabota i vospitna ustanova za smestuvawe na deca i mladinci so vospitno socijalni problemi i so naru{eno povedenie.

Nadle`niot organ na op{tinata, odnosno gradot Skopje, mo`e da osnova javna ustanova za voninstitucionalna i institucionalna za{tita vrz osnova na odobrenie soglasno so ovoj zakon, osven centar za socijalna rabota i javna vospitna ustanova za smestuvawe na deca i mladinci so naru{eno povedenie.

Javnata ustanova, mo`e da se osnova i da otpo~ne so rabota, ako e obezbeden prostor , oprema, stru~ni kadri i sredstva potrebni za rabota vo zavisnost od vidot na dejnosta.

Standardite i normativite vo pogled na uslovite od stav 1 na ovoj ~len gi utvrduva ministerot za trud i socijalna politika .

Uslovite predvideni vo stav 1 na ovoj ~len se odnesuvaat i za ustanovi za socijalna za{tita {to gi osnovaat op{tinite i gradot Skopje i za privatnite ustanovi.

Ustanovata za socijalna za{tita mo`e da otpo~ne so rabota otkako ministerot za trud i socijalna politika so re{enie }e utvrdi deka se ispolneti uslovite za po~etok so rabota od stav 1 na ovoj ~len.

Protiv re{enieto od stav 4 na ovoj ~len mo`e da se izjavi `alba do Komisijata na Vladata.

Odobrenieto od ~len 38 stav 1 i ~len 39 na ovoj zakon go izdava Vladata po prethodno mislewe od Ministerstvoto za trud i socijalna politika.

Kon baraweto za dobivawe odobrenie za osnovawe na ustanova se podnesuva elaborat za potrebite na gra|anite za opredelen vid socijalna za{tita , prostornite uslovi ,opremenosta, kadrite i na~inot na obezbeduvawe na sredstvata.

So odobrenieto od stav 1 na ovoj ~len se utvrduva vidot na socijalna za{tita ,potrebnata oprema , prostor, sredstva i kadri, soglasno so standardite i normativite, po~etok na rabota i sli~no.

Ustanova za socijalna za{tita se osnova so akt za osnovawe.

So aktot za osnovawe na ustanovata za socijalna za{tita se utvrduva:

1. Naziv, odnosno imeto na osnova~ot;

2. Naziv, odnosno ime na firmata na ustanovata i nejzinoto sedi{te;

3. Dejnosta na ustanovata za socijalna za{tita;

4. Sredstvata za osnovawe i po~etok so rabota na ustanovata za socijalna za{tita i na~inot na obezbeduvaweto na sredstvata;

5. Prava i obvrski na osnova~ot vo pogled na vr{eweto na dejnosta, odnosno vr{eweto na rabotite za koi se osnova ustanovata;

6 . Odgovornostite na ustanovata za obvrskite vo pravniot promet;

7. Vr{itel na dol`nosta direktor ;

8. Rok za donesuvawe na statutot i

9. Drugi pra{awa.

Ustanovata za socijalna za{tita steknuva svojstvo na pravno lice od denot na upisot vo sudskiot registar.

Ministerstvoto za trud i socijalna politika vodi evidencija na ustanovite za socijalna za{tita .

Na~inot na vodewe na evidencijata od stav 2 na ovoj ~len go utvrduva ministerot za trud i socijalna politika .

Ustanovata za socijalna za{tita ne mo`e da ja pro{iri ili da ja promeni dejnosta za koja e osnovana, bez soglasnost na osnova~ot, a privatnata ustanova i javnata ustanova osnovana od op{tinata, odnosno gradot Skopje - i bez odobrenie na Vladata.

Ustanovata za socijalna za{tita prestanuva ako:

- so pravosilna odluka se utvrdi ni{tavnost na upisot na ustanovata za socijalna za{tita vo sudskiot registar ;

- e izre~ena merka za zabrana za vr{ewe na dejnosta, zaradi neispolnuvawe na uslovite za vr{ewe na dejnosta;

-osnova~ot donese akt za prestanuvawe na ustanovata za socijalna za{tita, ako prestanala potrebata, odnosno uslovite za vr{ewe na dejnosta za koja ustanovata za socijalna za{tita bila osnovana;

- se spoi so druga ustanova za socijalna za{tita ili podeli na dve ili pove}e ustanovi i

- se ispolneti drugi uslovi za prestanok na ustanovata za socijalna za{tita predvideni so zakon ili aktot za osnovawe.

Vladata mo`e da go odzeme odobrenieto, ako osnova~ot osnova ustanova za socijalna za{tita sprotivno na aktot za odobrenie od ~len 41 stav 3 na ovoj zakon i ako se utvrdi deka privatnata ustanova i javnata ustanova, osnovana od op{tinata odnosno gradot Skopje, pove}e ne gi ispolnuva uslovite od ~len 40 na ovoj zakon ili ne gi sproveduva odredbite na ovoj zakon i drugite akti doneseni vrz osnova na ovoj zakon.

So denot na donesuvawe na aktot za odzemawe na odobrenieto, privatnata ustanova i javnata ustanova, osnovana od op{tinata, odnosno gradot Skopje, prestanuva so rabota.

Vrz osnova na aktot za odzemawe na odobrenieto, ustanovata od stav 2 na ovoj ~len se bri{e od sudskiot registar.

So statutot na ustanovata za socijalna za{tita se ureduva nejzinata organizacija, upravuvaweto i rakovodeweto , op{tite akti i postapkata za nivno donesuvawe i drugi raboti od zna~ewe za rabotata na ustanovata za socijalna za{tita.

Vo ustanovata za socijalna za{tita za vr{ewe na oddelni dejnosti ili del na dejnosti ili za vr{ewe na dejnosti na opredeleno podra~je mo`at da se osnovaat organizacioni edinici so prava i obvrski utvrdeni vo statutot na ustanovata za socijalna za{tita.

So statutot na ustanovata za socijalna za{tita na organizacionite edinici od stav 2 na ovoj ~len, mo`e da im se utvrdat oddelni ovlastuvawa vo pravniot promet, bez svojstvo na pravno lice, koi gi vr{at vo ime i za smetka na ustanovata za socijalna za{tita.

Na statutot na ustanovite za socijalna za{tita soglasnost dava osnova~ot.

Upravniot odbor go so~inuvaat petmina ~lenovi imenuvani od osnova~ot od koi dvajca ~lenovi se od redot na stru~nite rabotnici vo ustanovata za socijalna za{tita.

^lenovite na upravniot odbor se izbiraat so mandat vo traewe od ~etiri godini.

Upravniot odbor go svikuva i so negovata rabota rakovodi pretsedatelot na upravniot odbor, koj go izbiraat ~lenovite na upravniot odbor od svoite redovi.

Upravniot odbor svoite odluki gi donesuva so mnozinstvo glasovi od vkupniot broj na ~lenovi.

Vo rabotata na upravniot odbor u~estvuva direktorot na ustanovata za socijalna za{tita, bez pravo na odlu~uvawe.

- donesuva statut ;

- donesuva godi{na programa za rabota, go sledi nejzinoto izvr{uvawe;

- usvojuva izve{taj za rabota;

- utvrduva finansiski plan i ja usvojuva godi{nata smetka;

- predlaga na osnova~ot izmena ili pro{iruvawe na dejnosta;

- raspi{uva javen oglas za imenuvawe na direktor i e dol`en da go raspi{e javniot oglas najmalku tri meseci pred istekot na mandatot na direktorot i

- vr{i i drugi raboti utvrdeni so ovoj zakon i statutot na ustanovata za socijalna za{tita.

Upravuvaweto vo privatnite ustanovi go ureduva osnova~ot.

So javnata ustanova za socijalna za{tita rakovodi direktorot.

Za direktor na javna ustanova za socijalna za{tita mo`e da bide imenuvano lice koe pokraj op{tite uslovi utvrdeni so zakon ima visoko obrazovanie utvrdeno so statutot na ustanovata vo zavisnost od prirodata na dejnosta na javnata ustanova i da ima ~etiri godini rabotno iskustvo po diplomiraweto.

Direktorot na javnata ustanova go imenuva i razre{uva ministerot za trud i socijalna politika.

Direktorot se imenuva vrz osnova na javen oglas.

Mandatot na direktorot na ustanovata trae ~etiri godini, so mo`nost povtorno da bide imenuvan .

Direktorot na javnata ustanova osnovana od op{tinata, odnosno gradot Skopje, go imenuva i razre{uva sovetot na op{tinata , odnosno gradot Skopje.

Ako navreme ne se imenuva direktor vo javnata ustanova ,ministerot za trud i socijalna politika, imenuva vr{itel na dol`nosta direktor najmnogu za edna godina, a za javnata ustanova osnovana od op{tinata odnosno gradot Skopje -sovetot na op{tinata , odnosno na gradot Skopje.

Direktorot na javnata ustanova i javnata ustanova osnovana od op{tinata odnosno gradot Skopje, ja organizira rabotata i rakovodi so ustanovata, ja zastapuva i ja pretstavuva ustanovata i e odgovoren za zakonitosta vo raboteweto.

Direktorot neposredno rakovodi so stru~nata rabota i se gri`i za nejzinoto unapreduvawe.

Vo zavisnost od prirodata i slo`enosta na rabotata, direktorot mo`e da nazna~i rakovoditeli na oddeli, koi za svojata rabota odgovaraat pred nego.

Direktorot podnesuva izve{taj za rabotata i za materijalno-finansiskoto rabotewe do upravniot odbor i do ministerot za trud i socijalna politika, odnosno do sovetot na op{tinata i gradot Skopje.

Direktorot donesuva odluka za izbor na rabotnik, vr{i rasporeduvawe na rabotnicite,odlu~uva za godi{ni odmori i plateni i neplateni otsustva za rabotnicite, donesuva re{enie za prestanok na raboten odnos i pokrenuva odgovornost za materijalna {teta.

Direktorot na javnata ustanova i na javnata ustanova osnovana od op{tinata, odnosno gradot Skopje, mo`e da bide razre{en pred istekot na vremeto za koe bil imenuvan :

- na negovo barawe;

- ako nastane nekoja od pri~inite,poradi koi spored propisite za rabotnite odnosi prestanuva rabotniot odnos po sila na zakonot;

- ako ne postapuva spored propisite i op{tite akti na ustanovata ili neopravdano ne gi sproveduva odlukite na upravniot odbor ili postapuva vo sprotivnost so niv i

- ako so svojata nesovesna i nezakonska rabota i predizvika na javnata ustanova zna~itelna {teta, ili ako gi zanemaruva ili namerno ne gi izvr{uva svoite obvrski i poradi toa nastanat ili bi mo`ele da nastanat te{ki naru{uvawa vo izvr{uvaweto na dejnosta na javnata ustanova.

Rakovodeweto vo privatna ustanova go ureduva osnova~ot.

Stru~nite raboti vo ustanovata za socijalna za{tita, vo zavisnost od vidot na rabotata, gi vr{at stru~nite rabotnici so visoko obrazovanie: diplomiran socijalen rabotnik, psiholog, andragog, pedagog, pravnik, ekonomist, lekar, defektolog, specijalen pedagog za prevencija i resocijalizacija i sociolog; vi{o obrazovanie: socijalen, zdravstven rabotnik i drugi rabotnici zavisno od potrebata na dejnosta; sredno obrazovanie: zdravstven rabotnik kako i drugi rabotnici za izvr{uvawe na drugi raboti vo zavisnost od vidot i obemot na uslugite, dokolku so ovoj zakon poinaku ne e utvrdeno.

^len 57

Odredeni raboti vo socijalnata za{tita, po isklu~ivo ovlastuvawe na direktorot na ustanovata za socijalna za{tita, bez nadomestok mo`at da gi vr{at volonteri, koi se kvalifikuvani za toj vid na rabota ili pominale niz obuka za vr{ewe na taa rabota.

Volonterot ne mo`e da re{ava za pravata od socijalna za{tita .

Rabotite koi mo`at da se vr{at so volonterska rabota, na~inot na nivnoto vr{ewe, pokrivawe na realnite tro{oci, kako i potrebnite kvalifikacii ili obuka gi utvrduva so akt ustanovata za socijalna za{tita.

Rasporedot, po~etokot i zavr{uvaweto na rabotnoto vreme vo javnata ustanova, zavisno od vidot i obemot na socijalnata za{tita i uslugite od socijalna za{tita, go utvrduva so akt ministerot za trud i socijalna politika.

Ustanovata za socijalna za{tita vodi evidencija za korisnicite na pravata od socijalna za{tita i dokumentacija za stru~nata rabota.

Ministerot za trud i socijalna politika go propi{uva na~inot na vodewe na evidencijata i dokumentacijata od stav 1 na ovoj ~len i poblisku gi opredeluva korisnicite na socijalna za{tita.

Ustanovata za socijalna za{tita koja vr{i smestuvawe na korisnici na socijalna za{tita za svojata rabota podnesuva trimese~en izve{taj do Ministerstvoto za trud i socijalna politika.

4. Vidovi na ustanovi za socijalna prevencija i

Centar za socijalna rabota (vo natamo{niot tekst: centar) se osnova kako javna ustanova za socijalna za{tita so javni ovlastuvawa zaradi vr{ewe na raboti od socijalna za{tita .

Centar mo`e da se osnova, ako se ispolneti op{tite uslovi za osnovawe na javna ustanova za socijalna za{tita od ~len 40 na ovoj zakon i zadol`itelno gi ima najmalku slednive osnovni obrazovni profili: socijalen rabotnik, psiholog, pedagog, ili specijalen pedagog za prevencija i resocijalizacija i diplomiran pravnik.

Licata so obrazoven profil od stav 2 na ovoj ~len, treba da imaat najmalku visoko obrazovanie .

Centarot mo`e da se osnova za podra~jeto na edna ili pove}e op{tini.

Od delokrugot na javnite ovlastuvawa centarot gi vr{i slednive raboti:

- re{ava za pravata od socijalna za{tita, utvrdeni so ovoj zakon;

- re{ava za rabotite utvrdeni so semejno-pravnite propisi;

- postapuva po rabotite utvrdeni so krivi~no-pravnite propisi i

- vr{i i drugi raboti utvrdeni so zakon.

Pri sproveduvaweto na socijalnata za{tita i stru~nata rabota, centarot:

- otkriva, sledi i prou~uva socijalni pojavi i problemi,

- primenuva i sproveduva soodvetni oblici na socijalna za{tita i neposredno pomaga gra|anin, semejstvo ili grupi na naselenie;

- pottiknuva i prezema preventivni dejstvija od ~len 9 na ovoj zakon vo spre~uvawe i otstranuvawe na pri~inite za nastanuvawe na polo`ba od socijalen rizik;

- razviva i sproveduva voninstitucionalni oblici na socijalna za{tita;

- pottiknuva, organizira i koordinira volonterski aktivnosti na gra|ani, nivni zdru`enija, humanitarni organizacii, organizacii vo sproveduvawe na programi za socijalna za{tita na podra~jeto na op{tinata;

- izgotvuva planovi i programi za socijalna za{tita,

- vodi evidencija i pribira dokumentacija za korisnicite na socijalnata i semejno pravnata za{tita za primenetite oblici na socijalna za{tita i za toa podnesuva izve{taj do Ministerstvoto za trud i socijalna politika i

- vr{i i drugi raboti utvrdeni so zakon.

Vo ostvaruvaweto na funkciite utvrdeni so ovoj zakon i so drugite propisi centarot raboti so gra|anin (dete, adolescent, vozrasno lice) semejstvo i grupa na naselenie.

Rabotej}i so gra|aninot i semejstvoto, centarot pomaga vo razre{uvaweto na `ivotnite te{kotii i problemi vo individualnoto `iveewe, partnerskite odnosi, predbra~nite i bra~nite odnosi , odnosite roditeli i deca, uka`uva pomo{ na semejstvoto vo ostvaruvaweto na negovata za{titna, vospitna i reproduktivna funkcija, pottiknuva sakano i odgovorno roditelstvo i planirawe na semejstvoto, dava drugi sovetodavni i sovetuvali{ni uslugi za pra{awa od zna~ewe za razvojot i socijalizacijata na li~nosta i ostvaruvaweto i unapreduvaweto na odnosite vo semejstvoto.

Centarot ja ostvaruva rabotata so grupite na naselenie vo funkcija na gra|aninot i semejstvoto.

Funkciite utvrdeni vo ovoj zakon i drugi propisi centarot gi vr{i so formite na stru~na, sovetodavna, sovetuvali{na i terapiska interdisciplinarna timska rabota.

Postapkata za mirewe na bra~nite drugari ja sproveduva centarot, koj e mesno nadle`en na podra~jeto na op{tinata, za koja e mesno nadle`en sudot pred koj se vodi postapkata za razvod na brakot po istiot predmet.

Vo postapkata za mirewe, bra~nite drugari se pokanuvaat da prisustvuvaat li~no, pri {to e isklu~ena javnosta i prisustvoto na polnomo{nik.

Centarot e dol`en bez odlagawe da dostavi do sudot pismen izve{taj za ishodot na postapkata za mirewe.

Pri izborot na semejstvo vo koe se smestuvaat licata koi imaat pravo na smestuvawe vo drugo semejstvo, centarot se rakovodi od materijalnite, stambenite, moralnite i zdravstvenite podobnosti na semejstvoto vo koe licata se smestuvaat.

Semejstvata od stav 1 na ovoj ~len imaat pravo na nadomestok na tro{ocite za smestuvawe i na nadomestok za zgri`uvawe na smestenite lica ~ija visina se utvrduva so dogovor me|u centarot i liceto vo ~ie semejstvo se vr{i smestuvawe.

So dogovorot od stav 2 na ovoj ~len se ureduva osobeno:

- vidot i obemot na socijalnata za{tita koja se obezbeduva na liceto {to se smestuva vo drugo semejstvo;

- visinata na nadomestokot za smestenoto lice, koja gi opfa}a tro{ocite na smestuvaweto i nadomestokot za zgri`uvawe;

- vremetraeweto na dogovorot, so mo`nost za negovo prodol`uvawe;

- uslovi za raskinuvawe na dogovorot;

- otkazniot rok za raskinuvawe na dogovorot koj za liceto vo ~ie semejstvo se smestuva korisnikot ne mo`e da bide pokratok od tri meseci;

- slu~aite pri koi prestanuva da va`i dogovorot i

- drugi prava i obvrski.

Centarot mo`e i pred istekot na rokot utvrden vo dogovorot da go raskine dogovorot sekoga{ koga toa go baraat interesite na liceto koe se smestuva vo drugo semejstvo.

Liceto koe vo svoeto semejstvo smestuva tri ili pove}e deca bez roditeli i roditelska gri`a , dve ili pove}e deca so vospitno socijalni problemi , vospitno zapu{teni ili so pre~ki vo razvojot , mo`e vrz osnova na dogovor da zasnova raboten odnos na opredeleno vreme so centarot za socijalna rabota .

So dogovorot od stav 1 na ovoj ~len se ureduva:

-vidot i obemot na socijalnata za{tita koja se obezbeduva na licata koi se smestuvaat vo drugo semejstvo;

-visinata na nadomestokot za smestenite lica koj gi opfa}a tro{ocite za smestuvawe i platata;

-vremetraeweto na dogovorot so mo`nost za negovo prodol`uvawe;

-uslovi za raskinuvawe na dogovorot;

- rokot za raskinuvawe na dogovorot koj za liceto vo ~ie semejstvo se smestuvaat korisnicite ne mo`e da bide pokus od tri meseci;

-slu~aite pri koi prestanuva da va`i dogovorot i

-drugi prava i obvrski.

Centarot mo`e i pred istekot na rokot utvrden vo dogovorot da go raskine dogovorot sekoga{ koga toa go baraat interesite na licata koi se smestuvaat vo drugo semejstvo.

Dnevniot centar i klubot za stari i vozrasni lica vr{at uslugi od socijalna za{tita vo vid na dneven prestoj, ishrana, li~na higiena, kako i organizirawe na rabotni, kulturni, zabavni i drugi aktivnosti.

Ustanovata od stav 1 na ovoj ~len mo`e oddelni uslugi od svojata dejnost da gi vr{i vo domot na korisnikot.

Dneven centar za rabotno proizvodna aktivnost na licata so umereni i te{ki pre~ki vo psihi~kiot razvoj vr{i dnevno zgri`uvawe, ovozmo`uva rabotno- proizvodna aktivnost, rabotna terapija i drugi aktivnosti na ovie lica i mo`e da vr{i osposobuvawe za rabotno proizvodna aktivnost.

Centarot za davawe pomo{ vo doma{ni uslovi, obezbeduva na iznemo{teni stari i drugi vozrasni lica uslugi vo vid na ishrana, li~na higiena, higiena na stanot i drugi raboti vo domot na korisnikot.

Institucionalnata za{tita ja vr{at:

a) ustanova za smestuvawe na deca i mladinci bez roditeli i roditelska gri`a.

b) ustanova za smestuvawe na deca i mladinci so vospitno-socijalni problemi i so naru{eno povedenie.

v) ustanova za smestuvawe na deca i mladinci so pre~ki vo psihi~kiot razvoj.

g) ustanova za smestuvawe na deca i mladinci so telesna invalidnost i

d) ustanova za smestuvawe na stari i vozrasni invalidni lica.

Ustanova za smestuvawe na deca i mladinci bez roditeli i roditelska gri`a, obezbeduva zgri`uvawe (domuvawe, ishrana, oblekuvawe, nega i gri`a) na decata do obezbeduvaweto na uslovi za nivno vra}awe vo semejstvoto, odnosno do osposobuvawe za samostoen `ivot i rabota, a najdolgo do {est meseci po zavr{uvaweto na srednoto obrazovanie, ako ne postojat mo`nosti zgri`uvaweto da se obezbedi na drug na~in.

Ustanovata od stav 1 na ovoj ~len e dol`na na decata i mladincite da im obezbedi posetuvawe na osnovno i sredno obrazovanie vo soodvetnata ustanova, organizirana stru~na pomo{ za uspe{no sovladuvawe na vospitno obrazovnite programi, da organizira razli~ni oblici na rabota i `ivot, kako i da se gri`i za nivnoto zdravje.

Zgri`uvaweto na decata i mladincite od stav 1 na ovoj ~len se vr{i vo ustanovi za doen~iwa i mali deca do trigodi{na vozrast i ustanovi za deca i mladinci nad trigodi{na vozrast.

Vo ustanovata za smestuvawe na deca bez roditeli i roditelska gri`a do trigodi{na vozrast mo`e da se organizira privremeno smestuvawe i prestoj na samohrana nevrabotena bremena `ena eden mesec pred poroduvaweto i samohran roditel do trimese~na vozrast na deteto.

Samohran nevraboten roditel pod uslovite utvrdeni vo stav 1 na ovoj ~len mo`e da se smesti i vo drugo semejstvo.

Ustanovata za smestuvawe na deca i mladinci so vospitno socijalni problemi, na vozrast od 7 do 18 godini ili do zavr{uvawe na sredno u~ili{te, vr{i prifa}awe i kratkotrajno zgri`uvawe na maloletni lica, opservacija i dijagnostika na maloletni lica, prodol`eno smestuvawe, vospituvawe, obrazovanie i korektiven tretman na maloletno lice vo zavisnost od nivnite potrebi vo traewe do tri godini.

Ustanovata od stav 1 na ovoj ~len obezbeduva osnovno i sredno obrazovanie na decata i mladincite vo soodvetnite ustanovi za obrazovanie.

Ustanovata za maloletni lica so naru{eno povedenie, na vozrast od 10 do 18 godini, vr{i zgri`uvawe, vospitanie i osnovno obrazovanie na maloletni lica, a srednoto obrazovanie na maloletnicite go obezbeduva vo soodvetni ustanovi za obrazovanie.

Ustanovata od stav 1 na ovoj ~len izvr{uva vospitna merka upatuvawe vo vospitna ustanova, vo soglasnost so propisite za izvr{uvawe na sankciite i upatuvawe vo soodvetna ustanova, poradi naru{uvawe vo povedenieto soglasno so Zakonot za semejstvoto.

Ustanovata za smestuvawe na deca i mladinci so umereni i te{ki pre~ki vo psihi~kiot razvoj, obezbeduva opservacija, rehabilitaciono-korekcionen tretman, vospitanie, osposobuvawe za rabotno-proizvodna aktivnost, smestuvawe i zdravstvena za{tita.

Ustanovata od stav 1 na ovoj ~len organizira kulturno-zabavni, sportski i drugi aktivnosti vo zavisnost od potrebite i psihofizi~kite sposobnosti i mo`nosti na licata so umereni i te{ki pre~ki vo psihi~kiot razvoj.

Ustanovata od stav 1 na ovoj ~len za vozrasnite lica so umereni i te{ki pre~ki vo psihi~kiot razvoj mo`e da organizira dneven i poludneven prestoj, zgri`uvawe i rabotno-proizvodna aktivnost i rabotna terapija.

Ustanovata za smestuvawe na deca i mladinci i vozrasni lica so najte{ki pre~ki vo psihi~kiot razvoj e ustanova koja obezbeduva: smestuvawe, zgri`uvawe, rehabilitacija i zdravstvena za{tita.

Ustanovata od stav 1 na ovoj ~len, ja obezbeduva zdravstvenata za{tita na licata so najte{ki pre~ki vo psihi~kiot razvoj soglasno so propisite za zdravstvena za{tita.

Ustanovata za smestuvawe na deca i mladinci so telesna invalidnost obezbeduva zgri`uvawe (domuvawe, ishrana, nega i gri`a) do osposobuvawe za samostoen `ivot i rabota.

Ustanovata od stav 1 na ovoj ~len e dol`na na decata i mladincite da im obezbedi osnovno i sredno obrazovanie, da organizira stru~na pomo{ za uspe{no sovladuvawe na vospitno-obrazovnite programi, da organizira razli~ni oblici na rabota i `ivot, kako i da se gri`i za nivnoto zdravje.

Ustanovata mo`e da organizira i oddelenie za vozrasni telesno invalidni lica, dokolku za toa ima mo`nost.

Ustanovi za smestuvawe na stari i vozrasni invalidni lica se:

a) ustanovi za stari lica,

b) ustanovi za vozrasni invalidni lica i

v) ustanovi za vozrasni lica so umereni i te{ki pre~ki vo psihi~kiot razvoj.

Ustanova za stari lica obezbeduva smestuvawe, ishrana , pomo{ i nega, zdravstvena za{tita, kulturno-zabavni, rabotni rekreativni aktivnosti, uslugi na socijalna rabota i drugi uslugi zavisno od potrebite, sposobnostite i barawata na korisnikot.

Pokraj uslugite utvrdeni vo stav 1 na ovoj ~len ustanovata za stari lica mo`e da organizira i voninstitucionalni oblici na za{tita vo vid na davawe pomo{ doma i dneven prestoj na penzionirani i stari lica.

Ustanovata od ~len 84 na ovoj zakon obezbeduva prifa}awe i privremeno smestuvawe na vozrasni i stari lica, koi zaradi razni okolnosti se na{le nadvor od mestoto na `iveewe, bez sredstva za `ivot ili se bez postojano smestuvawe, se' do nivnoto vra}awe vo sopstvenoto semejstvo ili smestuvawe vo ustanova za socijalna za{tita.

Ustanovata za vozrasni invalidni lica, na licata celosno i trajno nesposobni za rabota poradi invalidnosta, obezbeduva smestuvawe, zdravstvena za{tita, rekreativni i kulturno-zabavni aktivnosti, vo soglasnost so nivnite sposobnosti.

Ustanovata za vozrasni lica so umereni i te{ki pre~ki vo psihi~kiot razvoj obezbeduva smestuvawe, zdravstvena za{tita, rabotna i okupaciona terapija, vo soglasnost so nivnite sposobnosti i zdravstvenata sostojba.

Ustanovata od stav 1 na ovoj ~len, mo`e da organizira dneven i poludneven prestoj, zgri`uvawe i rabotno-proizvodna aktivnost i rabotna terapija.

Ustanovata od ~len 84 na ovoj zakon mo`e da gi vr{i i rabotite od ~lenovite 86 i 87 na ovoj zakon.

Ustanovata za prou~uvawe na socijalnite pojavi i problemi i unapreduvawe na socijalnite dejnosti, e istra`uva~ko razvojna ustanova koja gi sledi i prou~uva socijalnite pojavi i problemi vo oblasta na socijalnata za{tita i socijalnata rabota, ja pottiknuva i razviva istra`uva~kata dejnost vo oblasta na socijalnata politika; predlaga i sproveduva merki za unapreduvaweto na socijalnata za{tita i socijalnata rabota; organizira i sproveduva oblici na edukacija na stru~nite rabotnici vo oblasta na socijalnata za{tita; uka`uva stru~na pomo{ na ustanovite za socijalna za{tita i na rabotnicite vo niv; donesuva programi za vospituvawe i osposobuvawe za rabotno-proizvodna aktivnost na lica so umereni i te{ki pre~ki vo psihi~kiot razvoj; dava stru~no mislewe pri izgotvuvawe programi za razvoj na socijalnata za{tita; gi izgotvuva standardite i normativite za rabota i kadrite na ustanovite za socijalna za{tita; vr{i nadzor nad stru~nata rabota na ustanovite za socijalna za{tita i vrabotenite vo niv; vr{i statisti~ka obrabotka na podatocite od evidencijata {to ja vodat ustanovite za socijalna za{tita; ostvaruva stru~no-nau~na sorabotka so poedinci i institucii vo zemjata i stranstvo i sproveduva izdava~ka dejnost.

Ustanovata od stav 1 na ovoj ~len za svojata rabota podnesuva godi{en izve{taj do Ministerstvoto za trud i socijalna politika..

Ustanovata od stav 1 na ovoj ~len ja osnova Vladata kako Zavod za socijalni dejnosti so status na javna ustanova.

Odredbite od ovoj zakon koi se odnesuvaat na osnovaweto, organiziraweto, upravuvaweto, rakovodeweto i prestanokot na javnata ustanova se primenuvaat i na Zavodot za socijalnite dejnosti.

Po baraweto za ostvaruvawe na pravo od socijalna za{tita vo prv stepen re{ava centarot nadle`en za podra~jeto na koe podnositelot na baraweto ima `iveali{te.

Po `albata protiv re{enieto na centarot re{ava ministerot za trud i socijalna politika.

@albata ne go odlo`uva izvr{uvaweto na re{enieto.

Postapkata za ostvaruvawe na pravo od socijalna za{tita se poveduva po barawe na gra|aninot, odnosno negoviot zakonski zastapnik, staratel ili po slu`bena dol`nost.

Centarot postapkata po slu`bena dol`nost ja poveduva po sopstvena inicijativa, po inicijativa na gra|anin, nadle`en organ ili drugi organi i organizacii , koga toa e vo interes na gra|aninot ili koga postoi interes na treti lica.

Po barawe na centarot, pravnite i fizi~kite lica se dol`ni da dadat podatoci, {to pretstavuvaat dokazi za ostvaruvawe na pravata na korisnicite utvrdeni so ovoj zakon.

Pred da odlu~uva za pravata od socijalna za{tita, centarot na gra|aninot mu uka`uva stru~na pomo{ pri podnesuvaweto na baraweto i za mo`nosta da ostvaruva prava vrz osnova na drugi propisi.

Pravo na socijalna za{tita spored ovoj zakon ne mo`e da ostvari lice koe koristi pravo na za{tita vo ist ili pogolem obem po druga osnova.

Podnositelot na baraweto e odgovoren za vistinitosta na podatocite na baraweto.

Vo postapkata za ostvaruvawe na pravo od socijalna za{tita se primenuvaat odredbite na Zakonot za op{ta upravna postapka, dokolku so ovoj zakon ne e poinaku opredeleno.

Pravoto na postojana pari~na pomo{ se ostvaruva od prviot den na naredniot mesec po podnesuvaweto na baraweto.

Podnositelot na baraweto, odnosno negoviot zakonski zastapnik ili staratel e dol`en nadle`niot centar da go izvesti za sekoja promena na faktite ili okolnostite koi bile osnova za priznavawe na pravoto od socijalna za{tita, najdocna vo rok od 15 dena od denot koga nastanale tie promeni.

Po isklu~ok od stav 1 na ovoj ~len, podnositelot na baraweto, odnosno negoviot zakonski zastapnik ili staratel, e dol`en do 31 mart da gi prijavi podatocite za prihodite i primawata na semejstvoto, vo sprotivno }e se zapre ostvaruvaweto na pravoto od socijalna za{tita.

Na podnositelot na baraweto koj se na{ol vo polo`ba od socijalen rizik nadvor od podra~jeto na koe ima `iveali{te, centarot nadle`en za toa podra~je }e mu obezbedi soodvetno pravo na socijalna za{tita.

Za podnositelot na baraweto koj na teritorijata na Republika Makedonija nema `iveali{te, mesnata nadle`nost se utvrduva spored prestojuvali{teto.

Za podnositelot na barawe so nepoznato mesto na `iveewe, nadle`en e centarot na podra~jeto na koe liceto se zateknalo.

Ako podnositelot na baraweto e maloletno lice mesnata nadle`nost se odreduva spored `iveali{teto, odnosno prestojuvali{teto na roditelite, odnosno staratelot.

Za maloletnoto lice ~ii roditeli ne `iveat zaedno, mesnata nadle`nost se odreduva spored mestoto na `iveewe na roditelot na kogo deteto mu e dovereno na ~uvawe i vospitanie.

Ako roditelite na maloletnoto lice ne se poznati, odnosno ako go napu{tile deteto ili se so nepoznato `iveali{te odnosno prestojuvali{te, nadle`en e centarot na podra~jeto na koe deteto se na{lo vo polo`ba od socijalen rizik.

Dokolku okolnostite vrz osnova na koi bila odredena mesnata nadle`nost soglasno so ovoj zakon se izmenat, postapkata }e ja prodol`i mesno nadle`niot centar.

Ako po zavr{uvaweto na postapkata, korisnikot na pravoto od socijalna za{tita go promeni `iveali{teto, centarot e dol`en celokupniot predmet da go dostavi do nadle`niot centar vo novoto `iveali{te, koj ima obvrska vo rok od 15 dena da odlu~i za pravata na korisnikot.

Do zavr{uvaweto na postapkata od stavovi 1 i 2 na ovoj ~len, izvr{uvaweto na pravoto, go obezbeduva centarot koj go priznal pravoto.

Vo slu~aj na sudir za mesnata nadle`nost, centarot koj ja zapo~nal postapkata, dol`en e do zavr{uvaweto na sudirot da gi prezeme neodlo`nite raboti zaradi neposredna za{tita na korisnikot.

Sudirot od stav 1 na ovoj ~len go re{ava ministerot za trud i socijalna politika.

Postapka za ostvaruvawe na pravo od socijalna za{tita za lice so pre~ki vo razvojot zapo~nuva so prijavuvawe na liceto so pre~ki vo razvojot vo centarot koj vr{i ocena na specifi~nite potrebi na ova lice.

Prijavuvaweto od stav 1 na ovoj ~len go vr{at zdravstvenite, vospitno-obrazovnite i drugi ustanovi, op{testveno-humanitarnite organizacii, roditelite odnosno staratelite, rodninite i gra|anite.

Centarot vrz osnova na naod i mislewe od stru~en organ donesuva re{enie za vidot i stepenot na popre~enosta i go evidentira liceto so pre~ki vo razvojot.

Po `alba protiv re{enieto od stav 1 na ovoj ~len re{ava ministerot za trud i socijalna politika.

Stru~niot profil na ~lenovite na stru~niot organ {to dava naod i mislewe za ocena na specifi~nite potrebi kako na prvostepeniot ili na vtorostepeniot organ, za licata so pre~ki vo psihi~kiot ili fizi~kiot razvoj, na~inot na ocenuvaweto na specifi~nite potrebi i vodeweto na evidencijata i ustanovata {to }e dava naod i mislewe, so akt gi opredeluva ministerot za trud i socijalna politika, vo soglasnost so ministerot za obrazovanie i fizi~ka kultura i ministerot za zdravstvo.

Vo slu~aite koga staro lice koe ima imot i prihod od imot, koj ja nadminuva visinata na postojanata pari~na pomo{ i podnelo barawe za ostvaruvawe na pravo na postojana pari~na pomo{ ili pravo za smestuvawe vo ustanova za socijalna za{tita, centarot so liceto mo`e da sklu~i dogovor za do`ivotno izdr`uvawe soglasno so zakon.

Ako gra|aninot odnosno ~len na semejstvoto ima srodnik so koj ne `ivee vo semejstvo, a koj soglasno zakon e dol`en da go izdr`uva, centarot na liceto }e mu obezbedi pravo od socijalna za{tita, dokolku gi ispolnuva uslovite utvrdeni so ovoj zakon.

Centarot podnesuva tu`ba do sudot za nadomestok na tro{ocite za ostvarenoto pravo od socijalna za{tita protiv srodnikot koj, soglasno so zakon, e dol`en da go izdr`uva korisnikot na pravoto.

Postapkata vo ostvaruvawe pravo od socijalna za{tita, semejno-pravnata za{tita i nadle`nosta utvrdena so krivi~no-pravnite propisi, kako i faktite utvrdeni vo ovie postapki koi mo`at da mu na{tetat na ugledot, dostoinstvoto i interesite na gra|aninot i negovoto semejstvo se za{titeni so obvrskata na ustanovata i na stru~nite rabotnici vo nea, da ~uvaat profesionalna i slu`bena tajna.

Sredstvata za finansirawe na socijalnata za{tita se obezbeduvaat od Buxetot na Republika Makedonija (vo natamo{niot tekst: Buxetot).

Sredstvata za finansirawe na socijalnata za{tita se obezbeduvaat i od u~estvo na korisnikot i rodninite koi se dol`ni da go izdr`uvaat vrz osnova na drugi propisi preku napla}awe na uslugi, podaroci, legati i drugi izvori soglasno so zakon.

Sredstvata dobieni po osnova na podarok i legat se vodat na posebna smetka na daroprimatelot i legatarot.

Napla}aweto na uslugite od korisnikot i rodninite se vr{i vo zavisnost od vidot na uslugite koi se koristat i materijalnite mo`nosti na korisnikot i negovoto semejstvo.

Vidot i obemot na uslugite koi se pla}aat od strana na korisnicite gi utvrduva ministerot za trud i socijalna politika.

So sredstvata od stav 2 na ovoj ~len upravuva i raspolaga daroprimatelot i legatarot.

Sredstvata od Buxetot za finansirawe na socijalnata za{tita se obezbeduvaat vrz osnova na Programata za ostvaruvawe na socijalnata za{tita.

So sredstvata od ~lenovite 106 i 107 na ovoj zakon se finansiraat:

1) pravata od socijalnata za{tita utvrdeni so ovoj zakon;

2) dejnosta na ustanovata za socijalna za{tita soglasno Programata za rabota i

3) tekovno odr`uvawe, izgradba i opremuvawe na objektite za socijalna za{tita.

Potrebite od stav 1 to~ka 3 na ovoj ~len se finansiraat od sredstvata na Buxetot samo kaj javnite ustanovi za socijalna za{tita osnovani od Vladata.

Vo Programata za rabota na ustanovata za socijalna za{tita se utvrduva vidot, obemot, sodr`inata i kvalitetot na uslugite koi im se davaat na korisnicite, odnosno dejnosta koja se vr{i vo ustanovata pri sproveduvaweto na socijalnata za{tita.

Za izvr{uvaweto na Programata od stav 1 na ovoj ~len, javnata ustanova za socijalna za{tita vo ramkite na taa Programa go utvrduva obemot na potrebnite sredstva i toa za:

- pravata od socijalna za{tita koi se ostvaruvaat vo ustanovata za socijalna za{tita, vo vid i obem utvrdeni so ovoj zakon;

- platite, zaedni~ka potro{uva~ka i op{testvena ishrana na rabotnicite vo ustanovata za socijalna za{tita, vrz osnova na zakon, kolektiven dogovor i op{t akt na ustanovata;

- amortizacija soglasno so zakon;

- materijalni tro{oci;

- tekovno odr`uvawe, izgradba i opremuvawe; i

- so zakon utvrdeni obvrski na ustanovata.

Ministerot za trud i socijalna politika ja propi{uva visinata na u~estvoto vo tro{ocite na korisnicite i rodninite od ~len 107 stav 1 na ovoj zakon kako i kriteriumite za koristewe na sredstvata i gi odobruva vrz osnova na Programata za rabota.

Ustanovata za socijalna za{tita mo`e da ostvaruva sredstva i po osnova na vr{ewe na voninstitucionalna i druga dejnost.

Sredstvata ostvareni od vr{ewe na voninstitucionalna i druga dejnost se koristat za unapreduvawe na dejnosta na ustanovata za {to se izvestuva Ministerstvoto za trud i socijalna politika.

Sredstva za rabota na javnata ustanova za socijalna za{tita koja ja osnova op{tinata, odnosno gradot Skopje, obezbeduva op{tinata, odnosno gradot Skopje.

Od sopstveni sredstva i od drugi izvori op{tinata, odnosno gradot Skopje mo`e samostojno da finansira i programa za socijalna za{tita na gra|anite od nivnoto podra~je nad nivoto {to go obezbeduva Republikata.

Za na~inot na koristewe na sredstvata za socijalna za{tita ustanovata za socijalna za{tita e dol`na da podnesuva trimese~en izve{taj do Ministerstvoto za trud i socijalna politika.

Ustanovata od stav 1 na ovoj ~len e dol`na da podnesuva do Ministerstvoto za trud i socijalna politika periodi~na ({estmese~na) i godi{na smetka.

Ministerstvoto za trud i socijalna politika sekoga{ koga }e oceni deka postojat pri~ini }e izvr{i neposredna kontrola na na~inot na koristewe na sredstvata za socijalna za{tita vo ustanovata za socijalna za{tita i }e nalo`i merki za otstranuvawe na sogledani nepravilnosti.

Ministerstvoto za trud i socijalna politika vr{i nadzor nad zakonitos-ta na rabotata na ustanovata za socijalna za{tita, kako i nad rabotata na pravnite i fizi~ki lica koi vr{at opredeleni raboti vo socijalnata za{tita.

Vo vr{eweto na nadzorot nad zakonitosta na rabotata, Ministerstvoto za trud i socijalna politika, mo`e da go zapre od izvr{uvawe op{tiot akt na ustanovata za socijalna za{tita za koj smeta deka ne e vo soglasnost so Ustavot i zakonot i vo rok od 15 dena }e pokrene postapka pred Ustavniot sud na Republika Makedonija za ocena na ustavnosta i zakonitosta na istiot.

Ako Ministerstvoto za trud i socijalna politika ne pokrene postapka pred Ustavniot sud na Republika Makedonija vo rokot od stav 1 na ovoj ~len , zapreniot akt prodol`uva da se primenuva.

Ministerstvoto za trud i socijalna politika po pravoto na nadzor od ~len 114 na ovoj zakon, mo`e da ukine kone~no re{enie na centarot , ako utvrdi deka so nego o~igledno e povreden ovoj zakon.

Po ukinuvaweto na re{enieto od stav 1 na ovoj ~len, centarot e dol`en vedna{ da go zapre negovoto izvr{uvawe.

Ministerstvoto za trud i socijalna politika ima pravo i dol`nost da zabrani na pravno i fizi~ko lice vr{ewe na dejnost ako, vrz osnova na izvr{eniot nadzor, utvrdi deka pove}e ne se ispolneti propi{anite uslovi za vr{ewe na dejnosta ili dejnosta se vr{i na {teta na korisnicite, a konstatiranite nedostatoci pravnoto i fizi~ko lice ne gi otstrani vo rokot opredelen od Ministerstvoto za trud i socijalna politika.

Protiv re{enieto za zabrana na vr{ewe na dejnosta mo`e da se izjavi `alba do Komisijata na Vladata, vo rok od 15 dena od denot na priemot na re{enieto.

Po kone~nosta na re{enieto od ~len 117 na ovoj zakon, Ministerstvoto za trud i socijalna politika }e i predlo`i na Vladata da go odzeme odobrenieto od ~lenot 38 stav 1 i ~len 39 na ovoj zakon, a koga se raboti za javna ustanova - }e i predlo`i donesuvawe na odluka za prestanok na javnata ustanova.

Nadzorot nad stru~nata rabota na ustanovata za socijalna za{tita i rabotnicite vo niv, kako i nad liceto koe vr{i opredeleni raboti vo socijalnata za{tita (vo natamo{niot tekst: nadzor nad stru~nata rabota) vr{i "Zavodot za socijalni dejnosti".

Vo vr{eweto na nadzorot nad stru~nata rabota u~estvuvaat stru~ni rabotnici od oblastite koi se zastapeni vo dejnosta na ustanovata za socijalna za{tita vo koja se vr{i nadzorot.

Stru~nite rabotnici koi vr{at nadzor na stru~nata rabota ne mo`at da bidat so pomal stepen na stru~na podgotovka od stepenot na stru~nata podgotovka na rabotnicite vrz ~ija rabota se vr{i nadzorot.

Nadzorot nad stru~nata rabota se vr{i zaradi sogleduvawe, sledewe, kontrola, uvid i unapreduvawe vo na~inot i kvalitetot na stru~nata rabota i efikasnosta vo ostvaruvaweto na funkciite vo ustanovite za socijalna za{tita utvrdeni so ovoj zakon i drugi propisi.

So nadzorot nad stru~nata rabota se dava stru~na pomo{ vo rabotata na ustanovata za socijalna za{tita i rabotnicite vo nea.

Nadzor nad stru~nata rabota se vr{i vrz osnova na Programa za rabota na Zavodot za socijalni dejnosti i po barawe na Ministerstvoto za trud i socijalna politika.

Ustanovite i licata od ~len 119 na ovoj zakon se dol`ni da ovozmo`at uvid vo sevkupnata rabota i dokumentacija pri vr{eweto na nadzorot nad stru~nata rabota.

Za izvr{eniot nadzor nad stru~nata rabota, Zavodot za socijalni dejnosti sostavuva izve{taj vo koj gi predlaga merkite za otstranuvawe na utvrdenite nepravilnosti.

Za izvr{eniot nadzor nad stru~nata rabota, Zavodot za socijalni dejnosti izve{tajot od stav 1 na ovoj ~len go dostavuva:

- do javnata ustanova i do Ministerstvoto za trud i socijalna politika;

- do privatnata ustanova i ustanovata {to ja osnovala op{tinata, odnosno gradot Skopje, do Ministerstvoto za trud i socijalna politika, do ustanovata i do osnova~ite i

- do liceto koe vr{i opredeleni raboti vo socijalnata za{tita, do Ministerstvoto za trud i socijalna politika i do liceto.

Izve{tajot od stav 1 na ovoj ~len se dostavuva vo rok od 15 dena.

Ustanovata za socijalna za{tita i liceto koe vr{i opredeleni raboti vo socijalnata za{tita se dol`ni da gi razgledaat naodite vo izve{tajot za izvr{eniot nadzor nad stru~nata rabota, da prezemat soodvetni merki za otstranuvawe na utvrdenite nepravilnosti i za toa da go izvestat Ministerstvoto za trud i socijalna politika i Zavodot za socijalni dejnosti.

So pari~na kazna od 10.000 do 300.000 denari }e se kazni ustanovata za socijalna za{tita ili drugo pravno lice za prekr{ok, ako:

- ne pru`i socijalna za{tita na lice vo polo`ba od socijalen rizik ( ~len 63 stav 1 alineja 2 );

- ne vodi ili neuredno ja vodi propi{anata evidencija i dokumentacija (~len 59 stav 1 );

- ne primi korisnik na pravo od socijalna za{tita, a vo ustanovata ima mesto ili go otpu{ti pred da gi prezeme potrebnite merki (ustanovite za socijalna za{tita od ~len 74 do 88) ;

- ne gi sprovede merkite utvrdeni vo ~len 113 stav 3 od ovoj zakon;

- onevozmo`i vr{ewe na nadzor nad stru~nata rabota (~len 119) i

- vo opredelen rok ne prezeme merki za otstranuvawe na utvrdenite nedostatoci od izvr{eniot nadzor nad stru~nata rabota(~len 125).

Za prekr{ocite od stav 1 na ovoj ~len }e se kazni i odgovornoto lice vo ustanovata za socijalna za{tita i rabotnikot koj neposredno gi vr{i rabotite so pari~na kazna od 1000 do 50.000 denari..

So pari~na kazna od 10.000 do 300.000 denari }e se kazni ustanovata za socijalna za{tita i drugo pravno lice za prekr{ok, ako:

- ne podnese izve{taj (~len 60 , ~len 63 stav 1 alineja 7 i ~len 89 stav 2) i

- ne go usoglasi rasporedot, po~etokot i zavr{uvaweto na rabotnoto vreme (~len 58).

Za prekr{ocite od stav 1 na ovoj ~len }e se kazni odgovornoto lice vo ustanovata za socijalna za{tita i liceto koe vr{i opredeleni raboti vo socijalnata za{tita so pari~na kazna od 1000 do 50.000 denari.

So pari~na kazna od 10.000 do 300.000 denari za prekr{ok }e se kazni privatna ustanova i javna ustanova osnovana od op{tinata,odnosno gradot Skopje koja vr{i raboti od socijalna za{tita, a nema odobrenie od nadle`niot organ ili odobrenieto e odzemeno(~lenovi 38,39 i 46).

Vo rok od {est meseci od denot na vleguvaweto vo sila na ovoj zakon, centarot e dol`en da izvr{i preveduvawe na licata koi ostvarile prava spored dosega{nite propisi od socijalna za{tita, soglasno so ovoj zakon.

Do donesuvaweto na re{enieto za preveduvawe od stav 1 na ovoj ~len, korisnikot na pravata }e primi akontacija vo visina odredena so propisite {to bile vo sila do donesuvaweto na ovoj zakon.

Postojnite organizacii od oblasta na socijalnata za{tita se dol`ni da ja usoglasat svojata organizacija, raboteweto i op{tite akti so odredbite na ovoj zakon vo rok od ~etiri meseci od denot na vleguvaweto vo sila na ovoj zakon.

Vo slu~aite koga odredbite od op{tite akti na ustanovite se sprotivni na ovoj zakon, ovoj zakon se primenuva neposredno.

Direktorite na postojnite ustanovi za socijalna za{tita prodol`uvaat da ja izvr{uvaat funkcijata do istekot na mandatot za koj se imenuvani.

Podzakonskite akti predvideni so ovoj zakon, ministerot za trud i socijalna politika }e gi donese vo rok od {est meseci od denot na vleguvaweto vo sila na ovoj zakon.

Koi od postojnite organizacii za socijalna za{tita }e prodol`at da rabotat kako javni ustanovi za socijalna za{tita utvrduva Vladata so akt za mre`ata na javnite ustanovi za socijalna za{tita.

Aktot za mre`ata od stav 1 na ovoj ~len Vladata }e go donese vo rok od dva meseca od denot na vleguvaweto vo sila na ovoj zakon.

Osnova~kite prava i obvrski sprema javnite ustanovi za socijalna za{tita od stav 1 na ovoj ~len gi prezema Vladata .

Socijalnite i drugite stru~ni rabotnici so zavr{ena vi{a {kolska podgotovka i nad 15 godini raboten sta`, koi do denot na vleguvaweto vo sila na ovoj zakon se vo raboten odnos vo ustanovite od socijalna za{tita, mo`at i natamu da gi izvr{uvaat stru~nite raboti od oblasta na socijalnata za{tita.

So denot na vleguvaweto vo sila na ovoj zakon, prestanuva da va`i Zakonot za socijalna za{tita ("Slu`ben vesnik na SRM"broj 9/78,43/78,35/85,17/91 i "Slu`ben vesnik na Republika Makedonija" broj 38/91 i 14/95).

Ovoj zakon vleguva vo sila osmiot den od denot na objavuvaweto vo "Slu`ben vesnik na Republika Makedonija".

lj