ZAKON ZA PLATNIOT PROMET
I.OP[TI ODREDBI
^len 1
So voj zakon se ureduva vr{eweto na platniot promet vo zemjata( vo natamo{niot tekst: platen promet).
^len 2
Po platen promet, vo smisla na ovoj zakon, se podrazbiraat pla}awata vo denari {to go vr{at u~esnicite vo platniot promet,preku svoite smetki otvoreni kaj nositelite na platniot promet.
Pod pla}awe vo smisla na stav 1 od ovoj ~len se smeta: prenos na sredstva od edna na druga smetka, uplata i isplata na gotovi pari preku smetkite, naplata od smetkite, presmetka preku smetkite i drugi raboti na platniot promet utvrdeni so zakon i propisite doneseni vrz osnova na zakon.
^len 3
U~esnici vo platniot promet se doma{ni pravni lica i fizi~ki lica koi vr{at registrirana dejnost koi vr{at pla}awa vo denari preku smetkite otvoreni kaj nositelot na platniot promet( vo natamo{niot tekst: u~esnik vo platniot promet).
Pod u~esnici vo platen promet se podrazbiraat i gra|anite koga pla}awata gi vr{at so u~esnicite na platniot promet od stav 1 na ovoj ~len.
U~esnici vo platniot promet se i stranski pravni lica i fizi~ki lica koi vr{at registrirana dejnost koga pla}awata vo zemjata gi vr{at vo denari.
^len 4
U~esnikot vo platniot promet od stavovite 1 i 3 od ~len 3 na ovoj zakon otvara smetka samo kaj eden nositel na platen promet.
U~esnikot vo platniot promet e dol`en site pari~ni sredstva da gi vodi na smetkata od stav 1 na ovoj ~len i site pla}awa da gi vr{i preku taa smetka.
Po isklu~ok od stav 2 na ovoj ~len u~esnikot vo platniot promet mo`e da vr{i pla}awe i vo gotovi pari, na na~in utvrden so zakon.
^len 5
Nositelite na platen promet vo ramkite na delokrug utvrden so ovoj zakon se: Zavod za platen promet, Narodna banka na Republika Makedonija, bankite i Pretprijatieto za PTT soobra}aj.
^len 6
Platniot promet se vr{i na edinstven na~in so primena na edinstven plan i edinstven registar na smetki.
Za vr{ewe na rabotite na platniot promet se upotrebuvaat edinstveni instrumenti i obrasci koi se zadol`itelni za site nositeli i u~esnici vo platniot promet.
^len 7
Vo vr{eweto na platniot promet, nositelot na platniot promet e dol`en da obezbedi:
^len 8
Na barawe na organot na upravata nadle`en za rabotite na javni prihodi ( vo natamo{niot tekst: organ za javni prihodi) nositelot na platniot promet e dol`en da go izvesti organot, za prometot i sostojbata na smetkite na u~esnicite na platniot promet.
^len 9
Za vr{eweto na rabotite na platniot promet nositelite na platniot promet naplatuvaat nadomestok.
II. PLATEN PROMET
^len 10
Zavodot za platen promet( vo natamo{niot tekst: Zavod) gi vr{i slednive raboti:
Zavodot za platen promet go obedinuva, presmetuva i usoglasuva izvr{eniot platen promet me|u nositelite na platniot promet.
^len 11
Pod finansiski uslugi vo smisla na ~len 10 stav 1 to~ka 10 na ovoj zakon se smeta: evidencijata, finansiskata statistika i avtomatskata obrabotka na podatoci, kako i informiraweto za vr{ewe na rabotite utvrdeni so zakon od delokrugot na rabotata na nositelite na platniot promet, kako i smetkovodstvenite iskazi i drugi izve{tai koi soglasno so zakonite se dostavuvaat do nositelite na platniot promet.
^len 12
Pari~nite sredstva na u~esnicite vo platniot promet {to se evidentiraat na smetkite kaj Zavodot, dnevno se vklu~uvaat kako depoziti vo smetkite na depozitorot, spored dogovorot za deponirawe na sredstva.
Pari~nite sredstva na smetkite na depozitorot, depozitite utvrdeni so zakon i pari~nite sredstva na smetkite na u~esnicite vo platniot promet za koi ne e sklu~en dogovor za deponirawe, dnevno se vklu~uvaat kako depozit po viduvawe kaj Narodnata banka na Republika Makedonija.
Nalozite za vklu~uvawe na sredstvata od stavovite 1 i 2 na ovoj ~len se izvr{uvaat istiot den.
^len 13
Ako smetkata na bankata za redovno rabotewe vo tekot na denot po zavr{enata dnevna obrabotka na podatocite od nalozite za pla}awe so koja se opfateni I nalozite za vklu~uvawe na sredstvata na deponentite vo smetkata na bankata, nema pokritie za izvr{uvawe na site obvrski na bankata, Zavodot }e izdade nalog za pokrivawe na nastanatata razlika od sredstvata na zadol`itelnata rezerva na bankata kaj Narodnata banka na Republika Makedonija do visinata na taa rezerva i za visinata na koristenite sredstva ja izvestuva Narodnata banka istiot den.
Ako tie sredstva ne se dovolni, Zavodot }e go utvrdi i }e go iska`e iznosot na sredstvata {to nedostasuvaat i za istoto }e ja izvesti Narodnata banka na Republika Makedonija i naredniot den }e gi zapre od izvr{uvawe nalozite na tovar na bankata.
^len 14
Nositelite na platniot promet {to gi primaat nalozite za pla}awe se dol`ni da gi dostavat tie nalozi na organizacionata edinica na Zavodot najdocna sledniot raboten den.
^len 15
Po izvr{uvaweto na rabotite na platniot promet Zavodot vodi:
^len 16
Vrz osnova na izvr{eniot platen promet, Zavodot obezbeduva podatoci: za prometot i sostojbata na smetkite na u~esnicite vo platniot promet; za vklu~enite sredstva vo depozit; za izvr{enite pla}awa po vidovi na primawa i izdavawa od smetkite; za naplatata i rasporedot na sredstvata na javnite prihodi i za likvidnosta na u~esnicite vo platniot promet, kako i drugi podatoci vo soglasnost so zakon.
^len 17
Narodna banka na Republika Makedonija ( vo natamo{en tekst : Narodna banka) vo ostvaruvaweto na platniot promet gi vr{i slednite raboti:
V)Banki
^len 18
Bankite vo platniot promet gi vr{at slednive raboti:
g) Pretprijatie za PTT soobra}aj
^len 19
Pretprijatieto za PTT soobra}aj vo platniot promet gi vr{i slednive raboti:
^len 20
Za vr{ewe na rabotite na platniot promet, nositelite na platniot promet otvarat smetki na u~esnicite vo platniot promet na nivno barawe, spored mestoto na nivnoto sedi{te.
^len 21
Kaj nositelot na platniot promet se otvarat slednive smetki:
Od sredstvata od smetkite od to~kite 4 i 5 na ovoj ~len ne mo`at da se vr{at neposredni pla}awa.
^len 22
U~esnikot vo platniot promet ima samo edna smetka za redovno rabotewe ( `iro smetka).
Site pari~ni sredstva na u~esnikot vo platniot promet se evidentiraat na smetkata za redovno rabotewe.
^len 23
Nositelot na platniot promet ja ukinuva `iro- smetkata na u~esnikot vo platniot promet, na negovo barawe ili po slu`bena dol`nost po re{enie na nadle`en organ.
U~esnikot vo platniot promet e dol`en za nastanatite statusni i drugi promeni pismeno da go izvesti nositelot na platniot promet kaj kogo ima `iro smetka najdocna vo rok od osum dena od denot na nastanatite promeni.
^len 24
U~esnikot vo platniot promet pla}awata preku `iro smetkata gi vr{i bezgotovinski, gotovinski i so presmetka vo soglasnost so ovoj zakon.
^len 25
Bezgotovinskoto pla}awe se vr{i so primena na edinstveni instrumenti na platniot promet.
^len 26
Presmetkata na obvrskite i pobaruvawata na u~esnicite vo platniot promet se vr{at vrz osnova na hartii od vrednost i drugi instrumenti za obezbeduvawe na pla}awata soglasno so Zakonot za obligacioni odnosi, bilateralna i multilateralna kompenzacija ( prijaveni nenamireni obvrski), kako i so prebivawe ( kompenzacija).
^len 27
U~esnicite vo platniot promet mo`e da gi namiruvaat me|usebnite pari~ni obvrski i neposredno so prenos na hartii od vrednost.
Pari~nite obvrski namireni na na~inot utvrden so stav 1 na ovoj ~len, u~esnicite gi evidentiraat preku smetkite kaj nositelite na platniot promet najmalku edna{ mese~no do krajot na tekovniot mesec.
^len 28
U~esnicite vo platniot promet se dol`ni site pari~ni sredstva primeni vo gotovo, po bilo koja osnova, da gi uplatat istiot den na svojata- `iro smetka, a najdocna naredniot raboten den.
Po isklu~ok na stav 1 na ovoj ~len, ako mestoto na naplata e oddale~eno od sedi{teto na Zavodot, bankata ili pretprijatieto za PTT soobra}aj, primenata gotovina se pla}a na `iro- smetkata vo drug period koj ne mo`e da bide podolg od pet rabotni dena.
^len 29
Nalozite za pla}awe se izdavaat na edinstveni instrumenti( obrasci) na platniot promet prisposobeni za elektronska obrabotka na podatocite.
Nalozite za pla}awe mo`at da se izdavaat i na magnetni nositeli, odnosno so smeta~ka komunikacija me|u u~esnicite vo platniot promet i nositeli na platniot promet, kako i me|u samite nositeli na platniot promet.
^len 30
Nalozi za pla}awe od smetkava izdavaat:
Nalozite za pla}awe gi potpi{uvaat lica ~ii potpisi se deponirani kaj nositelot na platniot promet kaj kogo se vodi `iro -smetkata na u~esnikot vo platniot promet.
^len 31
Pla}awata preku smetkite se vr{at do visina na iznosot na sredstvata na smetkite na ~ij tovar se izdavaat nalozite.
Pod sredstva na smetkite vo smisla na stav 1 od ovoj ~len se podrazbira sostojbata na sredstvata na smetkata od prethodniot den, sredstvata pristignati vo tekot na denot( dneven priliv do momentot na utvrduvawe na sostojbata), kako i sredstva do visinata na neiskoristeniot ramkoven kredit, namaleni za sredstvata od izvr{enite pla}awa ( dneven odliv).
Nalozite za pla}awe za ~ie izvr{uvawe nema sredstva na smetkite na ~ij tovar se izdavaat nalozite nositelot na platniot promet gi evidentira spored denot i ~asot na priemot i se izvr{uvaat spored utvrdeniot prioritet, od naredniot priliv na pari~ni sredstva na smetkite.
^len 32
Nositelot na platen promet gi izvr{uva nalozite za prisilna naplata ( po osnova na sudski odluki za dozvola za izvr{uvawe, izvr{ni odluki za kazni za stopanski prestapi, izvr{ni re{enija za kazni za prekr{oci, izvr{ni re{enija, odnosno izvr{ni nalozi za organi i organizacii {to so zakon se ovlasteni za donesuvawe na takvi re{enija i nalozi, kako i kone~ni re{enija na organot za javni prihodi i nalozi za ~ie izdavawe nositelot e ovlasten so zakon).
Vo slu~aj na nedostig na sredstva za izvr{uvawe na nalozite od stav 1 na ovoj ~len i akceptnite nalozi vo celost, nositelot na platniot promet gi izvr{uva nalozite delumno, do visinata na raspolo`livite sredstva na smetkite so interen nalog.
^len 33
Neizvr{enite nalozi za pla}awe na u~esnikot vo platniot promet koj prestanal da postoi i ~ija smetka e ukinata, nositelot na platniot promet gi vra}a na podnositelot, za {to po negovo barawe mu se izdava i re{enie.
^len 34
Nositelot na platniot promet im dostavuva na u~esnicite vo platniot promet,koi imaat otvoreno smetka kaj nego, izve{tai za izvr{eniot platen promet i sostojbata na smetkata najdocna do po~etokot na rabotnoto vreme na nositelot na platniot promet vo naredniot raboten den.
^len 35
Nositelot na platniot promet e dol`en nalozite za pla}awe primeni od u~esnicite vo platniot promet da gi izvr{i vedna{, a najdocna istiot den koga gi primil.
^len 36
Nositelot na platniot promet mu dava na drug u~esnik vo platniot promet na pismeno barawe podatoci za sostojbata na sredstvata na smetkata na u~esnikot vo platniot promet, kako i podatoci za iznosot na neizvr{enite nalozi za pla}awe na toj u~esnik i za toa go izvestuva u~esnikot vo platniot promet za kogo se dadeni podatocite, ako so zakon ne e poinaku uredeno.
^len 37
Ministerot za finansii gi propi{uva edinstveniot plan na smetki, smetkite za naplata na javnite prihodi, kriteriumite i rokovite za raspored na sredstvata od tie smetki, kako i formata, sodr`inata i upotrebata na edinstvenite instrumenti i obrasci za vr{ewe na rabotite na platniot promet.
III.ORGANIZACIJA I RABOTA NA ZAVODOT ZA PLATEN PROMET
^len 38
Za vr{ewe na rabotite na platen promet vo Republika Makedonija se osnova Zavod za platen promet ( Zavod ).
Zavodot e samostojna stru~na organizacija so prava i obvrski utvrdeni so zakon.
^len 39
Zavodot ima svojstvo na pravno lice.
Seji{teto na zavodot e vo Skopje.
^len 40
Zavodot raboti na teritorijata na Republika Makedonija preku svoi organizacioni edinici.
^len 41
Pokraj rabotite na platen promet Zavodot vr{i i drugi raboti utvrdeni so zakon.
Zavodot raboti vrz osnova na zakon i drugi propisi doneseni vrz osnova na zakon i e odgovoren vo ramkite na svoite prava i dol`nosti za nivno primenuvawe.
^len 42
Zavodot za svojata rabota odgovara pred Vladata na Republika Makedonija i podnesuva edna{ godi{no izve{taj za svojata rabota pred Vladata na Republika Makedonija.
^len 43
Vladata na Republika Makedonija gi potrvrduva statutot, finansiskiot plan, godi{nata presmetka, kako i tarifata za nadomestocite za platen promet na Zavodot i go imenuva i razre{uva direktorot na Zavodot i zamenikot na direktorot na Zavodot.
^len 44
So Statutot na Zavodot poblisku se ureduva: organizacijata i na~inot na rabotata na Zavodot, delokrugot na organizacionite edinici i odnosite me|u niv; nadle`nosta na direktorot i postapkata za imenuvawe i razre{uvawe na rakovodni lica i nivniot delokrug na rabota, zastapuvaweto i pretstavuvaweto na Zavodot i negovite organizacioni edinici, op{tite akti i postapkata za nivno donesuvawe, kako i drugi pra{awa od zna~ewe za organizacijata i rabotata na Zavodot.
^len 45
Zavodot vo rabotata ima javni ovlastuvawa soglasno so zakon.
^len 46
So Zavodot rakovodi direktor.
Direktorot go pretstavuva i zastapuva Zavodot.
^len 47
Za izvr{uvawe na rabotite i zada~ite od svojot delokrug Zavodot naplatuva:
Nadomestocite za rabotite i uslugite na Zavodot od stav 1 to~ka 1 na ovoj ~len se opredeluva so Tarifa na Zavodot.
Nadomestocite za rabotite od stav 1 to~ka 2 na ovoj ~len se utvrduvaat so poseben dogovor.
Nadomestocite {to gi napaltuva Zavodot od stav 1 na ovoj ~len se prihodi na Republikata i se uplatuvaat vo Buxetot na Republika Makedonija.
^len 48
Vo vrska so zakonitosta, javnosta vo rabotata, pravata, obvrskite, i odgovornostite vo vr{ewe na rabotite na Zavodot,raspredelbata na sredstvata za plati i drugi nadomestoci, pravata, obvrskite i odgovornostite na vrabotenite i rabotnite odnosi, soodvetno se primenuvaat odredbite od Zakonot za organite na upravata, ako so ovoj zakon ne e poinaku uredeno.
IV.KAZNENI ODREDBI
^len 49
So pari~na kazna od 100 do 250 plati }e se kazni za stopanski prestap pravnoto lice - u~esnik vo platniot promet ako:
Za dejstvijata od stav 1 na ovoj ~len }e se kazni za stopanski prestap i odgovornoto lice vo pravnoto lice - u~esnik vo platniot promet, so pari~na kazna od osum do deset plati.
Za dejstvijata od stav 1 na ovoj ~len }e se kazni za stopanski prestap i odgovornoto lice vo dr`avnite organi i organite i edinicite na lokalnata samouprava - u~esnik vo platniot promet, so pari~na kazna od osum do deset plati.
Za dejstvijata od stav eden na ovoj ~len, pokraj pari~nata kazna se izrekuva i za{titna merka - zabrana na vr{ewe na dejnosta na pravnoto lice, vo traewe od {est meseci do edna godina, a na odgovornoto lice vo pravnoto lice zabrana na vr{ewe na dol`nostite na odgovornoto lice vo vrska so rabotata na koristeweto i upravuvaweto so sredstvata vo traewe od tri meseci do edna godina.
^len 50
So pari~na kazna od pet do petnaeset plati }e se kazni za prekr{ok fizi~koto lice koe vr{i registrirana dejnost u~esnik vo platniot promet, za dejstvijata od ~len 49 stav 1 to~ki 1, 2 i 3 na ovoj zakon.
Za prekr{ok od dejstvijata od ~len 49 stav 1 to~ki 1, 2 i 3 na ovoj zakon, pokraj pari~na kazna se izrekuva i za{titna merka - zabrana vr{ewe na dejnosta na fizi~koto lice koe vr{i registrirana dejnost - u~esnik vo platniot promet, vo traewe od {est meseci do edna godina.
^len 51
So pari~na kazna od 20 do 100 plati }e se kazni za prekr{ok pravnoto lice u~esnik vo platniot promet ako kaj nositelot na platniot promet ima pove}e od edna smetka za redovno rabotewe.( ~len 22).
Za dejstvijata od stav 1 na ovoj ~len }e se kazni za prekr{ok i odgovornoto lice vo pravnoto lice - u~esnik vo platniot promet so pari~na kazna od osum do petnaeset plati.
Za dejstvijata od stav 1 na ovoj ~len }e se kazni za prekr{ok i odgovornoto lice vo dr`avnite organi i organite na edinicite na lokalnata samouprava - u~esnici vo platniot promet so pari~na kazna od osum do petnaeset plati.
Za dejstvijata od stav 1 na ovoj ~len }e se kazni za prekr{ok i fizi~koto lice koe vr{i registrirana dejnost u~esnik vo platniot promet, so pari~na kazna od osum do petnaeset plati.
^len 52
So pari~na kazna od 100 do 250 plati }e se kazni za stopanski prestap nositelot na platniot promet ako:
Za dejstvijata od stavovite 1 i 2 na ovoj ~len }e se kazni za stopanski prestap i odgovornoto lice kaj nositelot na platniot promet so pari~na kazna od osum do deset plati.
Za dejstvijata od stav 1 na ovoj ~len pokraj pari~nata kazna }e se izre~e i za{titna merka zabrana vr{ewe na dejnosta na nositelot na platniot promet vo traewe od {est meseci do edna godina, a na odgovornoto lice zabrana na vr{ewe na funkcijata na odgovornoto lice vo traewe od tri meseci do edna godina.
^len 53
So pari~na kazna od 20 do 100 plati }e se kazni za prekr{ok nositelot na platniot promet ako nalozite za pla}awe ne gi izvr{i istiot den koga tie nalozi gi primil ( ~len 35).
Za dejstvijata od stav 1 na ovoj ~len }e se kazni za prekr{ok i odgovornoto lice kaj nositelot na platen promet so pari~na kazna od osum do petnaeset plati.
V.PREODNI I ZAVR[NI ODREDBI
^len 54
Zavodot po~nuva so rabota vo rok od tri meseci od vleguvaweto vo sila na ovoj zakon.
Statutot na Zavodot }e se donese vo rok od tri meseci od denot na vleguvaweto vo sila na ovoj zakon.
^len 55
Aktite na Zavodot }e se donesat vo rok od {est meseci od denot na vleguvaweto vo sila na ovoj zakon.
Op{tite akti na Slu`bata na op{testvenoto knigovodstvo na Republika Makedonija se primenuvaat se do donesuvaweto na aktite na Zavodot od stav 1 na ovoj ~len, osven odredbite {to se vo sprotivnost so ovoj zakon.
^len 56
Zavodot za platen promet gi prezema vrabotenite vo Slu`bata na op{testvenoto knigovodstvo na Republika Makedonija koi vr{at raboti na platen promet, kako i drugi rabotnici na Slu`bata na op{testvenoto knigovodstvo so ~ie rabotewe }e se obezbedi nepre~eno izvr{uvawe na rabotite na platniot promet i drugite raboti na Zavodot za platen promet utvrdeni so ovoj zakon.
Prezemenite rabotnici od stav 1 na ovoj ~len }e prodol`at so rabota na rabotnite mesta na koi se rasporedeni na denot na vleguvaweto vo sila na ovoj zakon.
^len 57
Zavodot za platen promet go prezema delot od imotot,opremata, sredstvata za rabota, predmetite, arhivata i drugiot registratoren materijal i pari~nite sredstva od Slu`bata na op{testvenoto knigovodstvo na Republika Makedonija, centralata i nejzinite organizacioni edinici vo op{tinite, koj e vo funkcija na vr{ewe na rabotite na platniot promet, utvrden od posebnata komisija formirana od Vladata na Republika Makedonija za so~inuvawe definitiven delben bilans na Slu`bata na op{testvenoto knigovodstvo na Republika Makedonija.
Komisijata od stav 1 na ovoj ~len izvr{uva delba na imotot, materijalnite, tehni~kite i drugite sredstva i so~inuva definitifen delben bilans vo rok od tri meseci na denot na vleguvaweto vo sila na ovoj zakon.
Izve{tajot na Komisijata od stav 1 na ovoj ~len za izvr{enata delba na imotot na Slu`bata na op{testvenoto knigovodstvo vo Republika Makedonija me|u Upravata za javni prihodi i Zavodot za platen promet go potvrduva Vladata na Republika Makedonija.
^len 58
Propisite od ~len 37 na ovoj zakon }e se donesat vo rok od 30 dena od denot na vleguvaweto vo sila na ovoj zakon.
^len 59
Propisite doneseni spored zakonite ~ija va`nost prestanuva so vleguvaweto vo sila na ovoj zakon, }e se primenuvaat do donesuvaweto na propisite spored ovoj zakon.
^len 60
Do donesuvaweto na zakonite so koi se ureduva revizijata, Zavodot gi vr{i rabotite na ekonomsko-finansiska revizija spored Zakonot za Slu`bata na op{testvenoto knigovodstvo ( " Slu`ben list na SFRJ" broj 70/83, 16/86, 72/86, 74/87, 37/88, 61/88,57/89, 79/90,84/90 i 20/91" i " Slu`ben vesnik na SRM" broj 44/85).
^len 61
Odredbite od ~len 4 stav 1 i ~len 18 stav 1 to~ka 1 vo odnos na pravnite lica }e se primenuvaat od 1 januari 1994.
^len 62
So denot na vleguvaweto vo sila na ovoj zakon, prestanuvaat da va`at odredbite od Zakonot za Slu`bata na op{testvenoto knigovodstvo vo SR Makedonija koi gi ureduvaat rabotite vo platniot promet( " Slu`ben vesnik na SRM" broj 44/85), a Zakonot za Slu`bata na op{testvenoto knigovodstvo ( " Slu`ben list na SFRJ" broj 70/83,16/86, 72/86, 74/87, 37/88, 61/88, 57/89, 79/90, 84/90 i 20/91 ), prestanuvaat da se primenuvaat vo Republika Makedonija vo delot so koj se ureduva platniot promet.
^len 63
Ovoj zakon vleguva vo sila so denot na objavuvaweto vo "Slu`ben vesnik na Republika Makedonija", a }e se primenuva od 1 januari 1994.